Μαύρος καπνός ξανά από την Καπέλα Σιξτίνα του Βατικανού, δεν βγήκε Πάπας από τις δύο πρωινές ψηφοφορίες

Σύμφωνα με τους αναλυτές, κατά οι πιθανότητες εκλογής του νέου Αγίου Πατέρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας είναι αρκετά αυξημένες, δεδομένου ότι το 2005 ο πάπας Βενέδικτος είχε εκλεγεί κατά την τέταρτη ψηφοφορία και ο Πάπας Φραγκίσκος, το 2013, στην πέμπτη.

Χθες, στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, συγκεντρώθηκαν και περίμεναν περισσότερο από το αναμενόμενο το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας με το βλέμμα στραμμένο στην καπνοδόχο της Καπέλα Σιξτίνα περισσότεροι από 50.000 πιστοί, κάτοικοι της Αιώνιας Πόλης, αλλά και πολίτες προερχόμενοι από δεκάδες διαφορετικές χώρες και οι περισσότεροι ήλπιζαν να δουν τον λευκό καπνό που σηματοδοτεί την άφιξη του νέου ποντίφικα.

Ένας Ασιάτης και δύο Ιταλοί στα φαβορί

Η σύγκληση του Κονκλαβίου ξεκίνησε 16 ημέρες μετά το θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος απεβίωσε μετά από μακρά νοσηλεία, λόγω πνευμονίας.

Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι η επιλογή θα περιοριστεί σε κάποιον που θα συνεχίσει την προοδευτική του πολιτική ή σε έναν πιο συντηρητικό υποψήφιο.

Μεταξύ των φαβορί είναι ο Λούις Αντόνιο Ταγκλ, ένας καρδινάλιος που θα μπορούσε να γίνει ο πρώτος Ασιάτης ποντίφικας και ο οποίος έχει συγκριθεί με τον Πάπα Φραγκίσκο.

Δύο Ιταλοί θεωρούνται, επίσης, ισχυροί υποψήφιοι: ο αρχιεπίσκοπος της Μπολόνια, Ματέο Σούπι, και ο λεγόμενος «αναπληρωτής πάπας», Πιέτρο Παρολίν.

Η ταυτότητα του Πάπα αποκαλύπτεται αμέσως μετά την εμφάνιση του λευκού καπνού, όταν βγαίνει στο μπαλκόνι για να χαιρετήσει το πλήθος στην πλατεία του Αγίου Πέτρου.

Ποιος μπορεί να γίνει Πάπας;

Σύμφωνα με τον κανόνα του εκκλησιαστικού δικαίου, οποιοσδήποτε βαπτισμένος καθολικός άνδρας μπορεί να εκλεγεί Πάπας, ανεξάρτητα από το αν είναι μέλος του ιερατείου. Η μόνη προϋπόθεση είναι ότι πρέπει να χειροτονηθεί επίσκοπος μετά την αποδοχή της εκλογής του.

Τα τελευταία 600 και πλέον χρόνια, το Κολλέγιο των Καρδιναλίων επιλέγει ένα μέλος του. Το ίδιο αποτέλεσμα αναμένεται και αυτή τη φορά.

Πώς γίνεται η ψηφοφορία;

Δεν υπάρχει ηλεκτρονική ψηφοφορία στις παπικές εκλογές. Μετά από κάθε γύρο ψηφοφορίας και αφού κατατεθούν και ελεγχθούν τα ψηφοδέλτια, αυτά καίγονται. Καπνός βγαίνει από μια καμινάδα πάνω από την Καπέλα Σιξτίνα για να σηματοδοτήσει ότι ο γύρος της ψηφοφορίας έχει τελειώσει στο πλήθος που περιμένει στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου.

Αν ο καπνός είναι μαύρος, οι καρδινάλιοι δεν έχουν καταλήξει σε απόφαση. Ο λευκός καπνός σημαίνει ότι έχει εκλεγεί νέος πάπας.

Ειδικότερα:

«Eligo in Summum Pontificem» («Εκλέγω ως Ύπατο Ποντίφικα»): Αυτά είναι τα λόγια, που είναι τυπωμένα σε κάθε ψηφοδέλτιο, που χρησιμοποιούν οι 133 καρδινάλιοι εκλέκτορες για να επιλέξουν τον 267ο Ρωμαίο Ποντίφικα. Το ψηφοδέλτιο είναι ορθογώνιο, με το επάνω μισό να φέρει τη λατινική φράση και το κάτω μισό να είναι κενό για να γράψει ο καρδινάλιος το όνομα του υποψήφιου της επιλογής του. Το ψηφοδέλτιο έχει σχεδιαστεί ώστε να διπλώνεται στη μέση — λεπτομέρεια που ορίζεται από το Αποστολικό Σύνταγμα Universi Dominici Gregis.

Κάθε καρδινάλιος εκλέκτορας λαμβάνει τουλάχιστον δύο ή τρία ψηφοδέλτια, τα οποία διανέμονται από τους τελετουργικούς αξιωματούχους. Στη συνέχεια, ο πρεσβύτερος καρδινάλιος διάκονος τραβάει κλήρο για να ορίσει τρεις ελεγκτές (για την καταμέτρηση των ψήφων), τρεις infirmarii (για τη συλλογή ψήφων από ασθενείς καρδινάλιους) και τρεις επαληθευτές (για να ελέγξουν την καταμέτρηση). Αν κάποιοι από αυτούς δεν μπορούν να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους λόγω ασθένειας ή άλλων λόγων, κληρώνονται νέοι αντικαταστάτες. Αυτό το στάδιο ονομάζεται προκαταμέτρηση.

Πριν ξεκινήσει η ψηφοφορία, όλοι οι μη εκλέκτορες -συμπεριλαμβανομένου του γραμματέα του Κολλεγίου των Καρδιναλίων, του Τελετάρχη των Παπικών Λειτουργιών και των τελετουργικών αξιωματούχων- πρέπει να αποχωρήσουν από την Καπέλα Σιξτίνα. Ο πρεσβύτερος καρδινάλιος διάκονος κλείνει τις πόρτες και τις ανοίγει ξανά μόνο όταν είναι απαραίτητο, π.χ. όταν οι infirmarii πηγαίνουν να συλλέξουν τις ψήφους των ασθενών καρδιναλίων και επιστρέφουν.

Κάθε καρδινάλιος, κατά σειρά αρχαιότητας, γράφει το όνομα του επιλεγμένου υποψηφίου στο ψηφοδέλτιο, το διπλώνει, το κρατά ψηλά ώστε να είναι ορατό και το μεταφέρει στο βωμό. Εκεί υπάρχει ένα δισκοπότηρο καλυμμένο με ένα πιάτο.
Κάθε εκλέκτορας λέει δυνατά στα ιταλικά:

«Chiamo a testimone Cristo Signore, il quale mi giudicherà, che il mio voto è dato a colui che, secondo Dio, ritengo debba essere eletto».
(«Καλώ ως μάρτυρα τον Κύριο Χριστό, ο οποίος θα με κρίνει, ότι η ψήφος μου δίνεται σε αυτόν που, σύμφωνα με τον Θεό, θεωρώ πως πρέπει να εκλεγεί»).

Στη συνέχεια τοποθετεί το ψηφοδέλτιο στο πιάτο και με αυτό το ρίχνει μέσα στο δισκοπότηρο, υποκλίνεται στον βωμό και επιστρέφει στη θέση του.

Οι καρδινάλιοι που είναι παρόντες αλλά δεν μπορούν να περπατήσουν λόγω ασθένειας δίνουν το διπλωμένο ψηφοδέλτιο σε έναν από τους ελεγκτές, ο οποίος το μεταφέρει στο βωμό και το καταθέτει με τον ίδιο τρόπο, χωρίς όμως να επαναλάβει τον όρκο.

Αν κάποιοι καρδινάλιοι είναι υπερβολικά άρρωστοι για να παρευρεθούν στην Καπέλα, οι τρεις infirmarii τούς επισκέπτονται με έναν δίσκο ψηφοδελτίων και ένα σφραγισμένο κιβώτιο (που προηγουμένως έχει αποδειχθεί άδειο και έχει κλειδωθεί, με το κλειδί τοποθετημένο στον βωμό). Στην κορυφή του κιβωτίου υπάρχει μια σχισμή για να εισάγονται τα διπλωμένα ψηφοδέλτια. Όταν οι ψήφοι δοθούν, το κιβώτιο επιστρέφεται στην Καπέλα και ανοίγεται μπροστά στους εκλέκτορες. Οι ψήφοι καταμετρώνται και προστίθενται σε εκείνους του δισκοπότηρου.

Αφού έχουν δοθεί όλες οι ψήφοι, ο πρώτος ελεγκτής ανακινεί το δισκοπότηρο για να αναμείξει τα ψηφοδέλτια. Ο τελευταίος ελεγκτής τα μετρά ένα-ένα, τα μεταφέρει σε ένα δεύτερο δοχείο. Αν ο αριθμός των ψηφοδελτίων δεν αντιστοιχεί στον αριθμό των εκλεκτόρων, όλα καίγονται και διεξάγεται νέα ψηφοφορία άμεσα. Αν η καταμέτρηση είναι σωστή, τα ψηφοδέλτια ανοίγονται και διαβάζονται.

Οι τρεις ελεγκτές κάθονται σε ένα τραπέζι μπροστά στον βωμό. Ο πρώτος διαβάζει το όνομα που είναι γραμμένο σε ένα ψηφοδέλτιο και το περνά στον δεύτερο, ο οποίος το επιβεβαιώνει και το παραδίδει στον τρίτο, που το διαβάζει δυνατά και καταγράφει την ψήφο. Αν δύο ψηφοδέλτια φαίνονται να έχουν γραφτεί από το ίδιο άτομο και φέρουν το ίδιο όνομα, μετράνε ως μία ψήφος. Αν φέρουν διαφορετικά ονόματα, και τα δύο είναι άκυρα, αλλά η συνολική ψηφοφορία παραμένει έγκυρη.

Όταν όλα τα ψηφοδέλτια έχουν διαβαστεί και οι ψήφοι καταμετρηθεί, ο τελευταίος ελεγκτής περνάει μια βελόνα μέσα από τη λέξη Eligo σε κάθε ψηφοδέλτιο και τα δένει με μια κλωστή, η οποία στη συνέχεια δένεται κόμπο. Τα ψηφοδέλτια φυλάσσονται για αρχειοθέτηση.

Για την εκλογή νέου Πάπα απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων.

Ανεξαρτήτως αν εκλέγεται Πάπας ή όχι, οι επαληθευτές εξετάζουν προσεκτικά την καταμέτρηση και ελέγχουν τις σημειώσεις των ελεγκτών για να διασφαλίσουν την ορθότητα της διαδικασίας. Έπειτα, πριν αποχωρήσουν οι εκλέκτορες από την Καπέλα Σιξτίνα, όλα τα ψηφοδέλτια καίγονται σε μια μαντεμένια σόμπα που χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά στο κονκλάβιο του 1939. Οι ελεγκτές επιμελούνται τη διαδικασία με τη βοήθεια του γραμματέα του Κολλεγίου και των τελετουργικών αξιωματούχων, που καλούνται από τον πρεσβύτερο διάκονο.

Μια δεύτερη σόμπα, εγκατεστημένη το 2005, συνδέεται με καμινάδα ορατή από την Πλατεία του Αγίου Πέτρου. Εκεί προστίθενται χημικές ουσίες για να χρωματίσουν τον καπνό: μαύρος αν δεν έχει εκλεγεί Πάπας, λευκός αν έχει εκλεγεί. Αν πραγματοποιηθούν δύο ψηφοφορίες διαδοχικά, τα ψηφοδέλτια και των δύο γύρων καίγονται μαζί στο τέλος του δεύτερου.

Η ψηφοφορία γίνεται τέσσερις φορές την ημέρα – δύο το πρωί και δύο το απόγευμα. Αν δεν έχει εκλεγεί Πάπας έπειτα από τρεις ημέρες, η διαδικασία διακόπτεται για μια μέρα προσευχής, ανεπίσημων συνομιλιών και πνευματικής προτροπής από τον πρεσβύτερο καρδινάλιο διάκονο.

Η ψηφοφορία συνεχίζεται. Μετά από κάθε επτά επιπλέον γύρους χωρίς αποτέλεσμα, ακολουθεί νέο διάλειμμα και προτροπή – πρώτα από τον πρεσβύτερο καρδινάλιο πρεσβύτερο και αργότερα, αν χρειαστεί, από τον πρεσβύτερο καρδινάλιο επίσκοπο.

Αν και μετά από 21 ψηφοφορίες δεν έχει εκλεγεί Πάπας, ακολουθεί τελικό διάλειμμα προσευχής, διαλόγου και περισυλλογής. Από εκεί και πέρα, η ψηφοφορία συνεχίζεται — αλλά οι καρδινάλιοι μπορούν να επιλέξουν μόνο ανάμεσα στους δύο υποψηφίους με τις περισσότερες ψήφους στον τελευταίο γύρο. Ακόμα και τότε, απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων, ενώ οι δύο υποψήφιοι δεν επιτρέπεται να ψηφίσουν.

Τι συμβαίνει όταν το κονκλάβιο επιλέξει τον πάπα;

Μόλις εκλεγεί ο πάπας, του ζητείται να αποδεχτεί την «κανονική εκλογή του ως Ανώτατου Ποντίφικα» και να επιλέξει το παπικό του όνομα.

Ο νέος πάπας οδηγείται στην «Αίθουσα των Δακρύων» της Καπέλα Σιξτίνα, που ονομάστηκε έτσι, λόγω των συναισθημάτων που έχουν βιώσει οι προηγούμενοι ποντίφικες. Εκεί, ντύνεται με λευκά άμφια και λαμβάνει ένα νέο σταυρό και ένα λευκό ζουκέτο, ή καπέλο. Οι καρδινάλιοι χαιρετούν τον νέο πάπα και ορκίζονται υπακοή σε αυτόν.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρεσβύτερος καρδινάλιος διάκονος του Κολλεγίου των Καρδιναλίων ανακοινώνει στο πλήθος στην πλατεία του Αγίου Πέτρου και στα εκατομμύρια των ανθρώπων που παρακολουθούν από αλλού: «Annuntio vobis gaudium magnum; Habemus Papam» («Σας ανακοινώνω μια μεγάλη χαρά: Έχουμε πάπα»).

Λίγα λεπτά αργότερα, ο νέος πάπας ευλογεί το πλήθος από ένα από τα μπαλκόνια της βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

Η ιστορία των ονομάτων: Από τους 266 Πάπες στην ιστορία, μόνο οι 129 επέλεξαν νέο όνομα

Η πρώτη πράξη του νέου Πάπα, αμέσως μετά την αποδοχή της κανονικής εκλογής του ως Ανώτατου Ποντίφικα και πριν αναλάβει τα υπόλοιπα καθήκοντά του, είναι η επιλογή του ονόματός του, όπως εξηγείται στο Vatican News. Το όνομα αυτό ανακοινώνεται από τον Καρδινάλιο Πρωτοδιάκονο μετά τη γνωστή φράση «Habemus Papam», ακολουθούμενη από το βαπτιστικό όνομα του Πάπα στα λατινικά.

Σύμφωνα με μια μακρόχρονη παράδοση, αυτό το όνομα διαφέρει από το βαπτιστικό — μια επιλογή που ακολουθεί το προηγούμενο του πρώτου Πάπα, του Αγίου Πέτρου, του οποίου το όνομα κατά τη γέννηση ήταν Σίμων.

Αυτή η συνήθεια εμφανίστηκε ήδη από την πρώτη χιλιετία του Χριστιανισμού, για να συμβολίσει ότι η εκλογή στην Έδρα του Πέτρου είναι σαν μια δεύτερη γέννηση.

Στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού πολλοί Πάπες άλλαξαν τα ονόματά τους επειδή τα αρχικά τους ονόματα είχαν παγανιστική προέλευση.

Ωστόσο, δεν ακολούθησαν όλοι οι Πάπες αυτήν την πρακτική. Από τους 266 Πάπες στην ιστορία (267 με τον επόμενο), μόνο οι 129 επέλεξαν νέο όνομα.

Η παράδοση αυτή καθιερώθηκε ως πάγια πρακτική από το 955 με τον Πάπα Ιωάννη ΙΒ’, και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με εξαιρέσεις τους Ανδριανό ΣΤ’ (1522-1523) και Μάρκελλο Β’ (1555). Για κάποιους Πάπες, το νέο όνομα ήταν στην πραγματικότητα το τρίτο τους, καθώς προέρχονταν από θρησκευτικά τάγματα.

Όσον αφορά την επιλογή του ονόματος, πολλοί Πάπες επιλέγουν το ίδιο με αυτό του άμεσου ή πρόσφατου προκατόχου τους, από σεβασμό, θαυμασμό ή αναγνώριση, δηλώνοντας έτσι την επιθυμία να ακολουθήσουν τα βήματά τους και να συνεχίσουν ένα σημαντικό έργο στα χνάρια του προηγούμενου Ποντίφικα.

Άλλοι επιλέγουν διαφορετικό όνομα από τον άμεσο προκάτοχό τους, θέλοντας με αυτό να δηλώσουν μια δέσμευση για καινοτομία και αλλαγή. Αυτό εκφράστηκε χαρακτηριστικά με τον Πάπα Φραγκίσκο, τον πρώτο Πάπα στην ιστορία, που πήρε το όνομα του Αγίου της Ασίζης.

Στην ιστορία του Παπισμού, το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο όνομα είναι Ιωάννης, το οποίο επιλέχθηκε για πρώτη φορά το 523 από τον Άγιο Ιωάννη Α’, Πάπα και μάρτυρα. Ο τελευταίος Πάπας, που επέλεξε αυτό το όνομα ήταν ο Ιταλός Άντζελο Τζιουζέππε Ρονκάλλι, που εξελέγη ως Πάπας Ιωάννης ΚΓ’ το 1958 και ανακηρύχθηκε Άγιος από τον Πάπα Φραγκίσκο το 2014.

Άλλα συχνά χρησιμοποιούμενα ονόματα είναι το Γρηγόριος, προς τιμήν του Πάπα Γρηγορίου Α’, γνωστού ως Άγιος Γρηγόριος ο Μέγας (590-604), που χρησιμοποιήθηκε τελευταία φορά από τον Γρηγόριο ΙΣΤ’ το 1831, και το Βενέδικτος, που έχει επιλεγεί δεκαέξι φορές, συμπεριλαμβανομένου του Γιόζεφ Ράτσινγκερ το 2005.

Επαναλαμβανόμενα ονόματα στην παπική παράδοση περιλαμβάνουν τα Κλήμης, Λέων και Πίος.

Από το 1775 έως το 1958, από τους 11 Πάπες, οι 7 ονομάζονταν Πίος, από τον Πίο ΣΤ’ (1775–1799) έως τον Πίο ΙΒ’ (1939–1958). Ο Ευγένιος Πατσέλι πήρε το όνομα Πίος ΙΒ’ επειδή είχε συγγένεια με τον Πίο Θ’ (1846–1878), αλλά και από ευγνωμοσύνη προς τον Πίο Ι’ (1903–1914), που ανακηρύχθηκε Άγιος το 1954, και τέλος ως άμεση αναγνώριση του Πίου ΙΑ’ (1922–1939), ο οποίος τον έκανε Καρδινάλιο και Κρατικό Γραμματέα.

Μεταξύ των ονομάτων που δεν έχουν επιλεγεί ποτέ από Πάπα είναι τα Ιωσήφ, Ιάκωβος, Ανδρέας και Λουκάς. Κανένας Πάπας δεν έχει πάρει το όνομα Πέτρος, από σεβασμό προς τον πρώτο Πάπα.

Ωστόσο, έξι Πάπες έχουν πάρει το όνομα του Αποστόλου Παύλου, συμπεριλαμβανομένου του Πάπα Μοντίνι (Παύλος ΣΤ’, 1963–1978), του οποίου η επιλογή αντικατοπτρίζει μια βασική πτυχή του ποντιφικάτου του — την έναρξη των Αποστολικών ταξιδιών στο εξωτερικό.

Ο πρώτος Πάπας που υιοθέτησε διπλό όνομα ήταν ο Αλμπίνο Λουτσιάνο το 1978, ο οποίος έγινε Ιωάννης Παύλος Α’, υπογραμμίζοντας τη συνέχεια με τα ποντιφικάτα των Ιωάννη ΚΓ’ και Παύλου ΣΤ’. Ο διάδοχός του, Καρόλ Βοϊτύλα, επανέλαβε αυτήν την επιλογή ως Ιωάννης Παύλος Β’.

Όσον αφορά τον Βενέδικτο ΙΣΤ’, στην πρώτη του Γενική Ακρόαση στις 27 Απριλίου 2005, εξήγησε ότι επέλεξε το όνομα Βενέδικτος για να συνδεθεί συμβολικά με τον Πάπα Βενέδικτο ΙΕ’, που ηγήθηκε της Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της ταραγμένης περιόδου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, και με την εξαιρετική μορφή του Αγίου Βενέδικτου της Νουρσίας, πατριάρχη του Δυτικού Μοναχισμού και συν-προστάτη της Ευρώπης.