Συνταγματικό έκρινε η μείζονα Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας το νόμο 5094/24 του πρώην υπουργού Κυριάκου Πιερρακάκη για την εγκατάσταση και λειτουργία των ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Ελλάδα, με τη μορφή Μη Κρατικών Μη Κερδοσκππικών.
Η απόφαση, σύμφωνα με πληροφορίες εκδόθηκε κατά πλειοψηφία των ανωτάτων δικαστών.
«Δεν αποκλείεται κατά το Σύνταγμα η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων προερχομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρα συμβεβλημένη στην GATS, κατά τους όρους ειδικού νόμου, με τον οποίον διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία», έκρινε το ΣΕ.
Ειδικότερα στις 2.6.2025 και 13.6.2025 συνεδριάσεις η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (με πρόεδρο τον Μιχάλη Πικραμένο και με εισηγήτριες τις συμβούλους Επικρατείας Κωνσταντίνα Κονιδιτσιώτου-Κόλλια και Χριστίνα Μπολόφη), έκρινε τα εξής:
Α. Οι διατάξεις των παρ. 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος, ενόψει και του σκοπού τους, που συνίσταται στην παροχή υψηλού επιπέδου ανώτατης εκπαίδευσης, σε συνδυασμό με την παρ. 1 του άρθρου 16, η οποία κατοχυρώνει την ελευθερία της εκπαίδευσης και την ακαδημαϊκή ελευθερία, ερμηνεύονται – σύμφωνα και με την ερμηνευτική δήλωση του άρθρου 28 του Συντάγματος αλλά και επί τη βάσει των αρχών της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της καλόπιστης συνεργασίας των κρατών μελών (αρ. 2 και 4 παρ.3 ΣΕΕ) – σε αρμονία με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις ερμηνεύονται ενόψει των νεότερων νομοθετικών και νομολογιακών δεδομένων του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα οποία αφορούν την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης (αρ. 165 ΣΛΕΕ), την ελευθερία εγκατάστασης (αρ. 49 ΣΛΕΕ), καθώς και το θεμελιώδες δικαίωμα ίδρυσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με σεβασμό των δημοκρατικών αρχών (αρ. 14 παρ. 3 του Χάρτη). Επί τη βάσει των ανωτέρω, δεν αποκλείεται κατά το Σύνταγμα η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων προερχομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή από χώρα συμβεβλημένη στην GATS, κατά τους όρους ειδικού νόμου, με τον οποίον διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο σπουδών και προστατεύεται η ακαδημαϊκή ελευθερία.
Κατόπιν τούτων, σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ, απορρίπτονται, κατά πλειοψηφία, τρεις αιτήσεις ακυρώσεως που έχουν ασκηθεί από Καθηγητές Α.Ε.Ι. και την ΠΟΣΔΕΠ.
Β. Το σύστημα του ως άνω νόμου, ως προς τους όρους αδειοδότησης και λειτουργίας, δεν εισάγει υπέρμετρους περιορισμούς στην ελευθερία εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ).
Κατόπιν τούτου, σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ, απορρίπτεται, κατά πλειοψηφία, αίτηση ακυρώσεως των κολλεγίων».
Κ. Πιερρακάκης: Η απόφαση συνιστά δικαίωση της βούλησής μας να γκρεμίσουμε τείχη, να σπάσουμε ριζωμένα ταμπού, να ξεπεράσουμε ιδεοληψίες
“Η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που κρίνει συνταγματικό τον νόμο 5094/24 για την εγκατάσταση και λειτουργία μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων στη χώρα μας συνιστά δικαίωση της βούλησής μας να γκρεμίσουμε τείχη, να σπάσουμε ριζωμένα ταμπού, να ξεπεράσουμε ιδεοληψίες και να δώσουμε περισσότερες επιλογές και ευκαιρίες στους φοιτητές που θέλουν να σπουδάσουν στη χώρα μας”.
Αυτό τονίζει, με δήλωσή του ο υπουργός Οικονομικών , Κυριάκος Πιερρακάκης, αναφερόμενος στην ιστορική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την οποία κρίθηκε συνταγματικός ο νόμος 5094/24 για τη λειτουργία Μη Κρατικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας, τον οποίο θεσμοθέτησε ως υπουργός Παιδείας .
“Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο με την απόφασή του πιστοποιεί ότι η κυβέρνηση λειτούργησε με σεβασμό στους θεσμούς” σημειώνει ο Κυριάκος Πιερρακάκης και υπογραμμίζει τα εξής:
Α. Όσοι τόσα χρόνια χρησιμοποιούσαν το Σύνταγμα ως πρόσχημα για να μην αλλάξει τίποτα στη χώρα, σήμερα καλούνται να εξηγήσουν στους πολίτες την ακινησία ετών που αποστέρησε από την Ελλάδα φοιτητές, την αποδυνάμωσε από εκείνους που μετανάστευσαν σε χώρες του εξωτερικού για να σπουδάσουν ελλείψει άλλης εναλλακτικής, προκάλεσε ταλαιπωρία στις οικογένειες τους και είχε ως συνέπεια τεράστιες απώλειες στην αναπτυξιακή δραστηριότητα της χώρας μας.
Β. Η Ελλάδα από σήμερα τελεσίδικα σταματά να αποτελεί εξαίρεση σε έναν παγκόσμιο εκπαιδευτικό κανόνα. Η συνύπαρξη του Δημόσιου Πανεπιστημίου με τα μη κρατικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια ενισχύει την ακαδημαϊκή ανταγωνιστικότητα, την προσέλκυση επενδύσεων για έρευνα, καινοτομία και διεθνή συνεργασία.
Γ. Με την ιστορική αυτή απόφαση πραγματοποιείται ένα μεγάλο βήμα προόδου και αυτοπεποίθησης. Ένα βήμα που καταδεικνύει ότι το μέλλον ανήκει σε όσους τολμούν να το οραματιστούν και να το χτίσουν.
Σ. Ζαχαράκη: Η απόφαση του ΣτΕ για τα Μη Κρατικά Πανεπιστήμια ανοίγει το δρόμο για την υλοποίηση μιας ιστορικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης
“Η σημερινή ανακοίνωση της απόφασης της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την οποία κρίθηκε συνταγματικός ο νόμος 5094/2024 για την ίδρυση και τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα, ανοίγει το δρόμο για την υλοποίηση μιας ιστορικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης”, δήλωσε η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη και τόνισε τα εξής:
- Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο επικύρωσε την αρτιότητα του ν. 5094/2024, με τον οποίο δημιουργήσαμε για πρώτη φορά ένα αυστηρό θεσμικό πλαίσιο για τη λειτουργία μη κρατικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων σε εναρμόνιση με το ενωσιακό δίκαιο και τις σύγχρονες ακαδημαϊκές ανάγκες και με σεβασμό στη συνταγματική απαίτηση για υψηλού επιπέδου ανώτατη εκπαίδευση.
- Η θεσμοθέτηση της δυνατότητας ίδρυσης και λειτουργίας παραρτημάτων διεθνών πανεπιστημίων στην Ελλάδα αποτελεί ένα κομβικό βήμα για την ενίσχυση της ακαδημαϊκής πολυμορφίας και της ελευθερίας επιλογής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δημιουργείται πλέον ένας ανοιχτός, δυναμικός και εξωστρεφής εκπαιδευτικός χάρτης, στον οποίο συνυπάρχουν, με όρους διαφάνειας και ποιότητας, τα δημόσια πανεπιστήμια με αναγνωρισμένα ιδρύματα του εξωτερικού.
- Ήδη, δώδεκα καταξιωμένα πανεπιστήμια από το εξωτερικό ετοιμάζονται να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους στη χώρα μας από το νέο ακαδημαϊκό έτος, προσφέροντας προγράμματα σπουδών υψηλής ποιότητας, με έμφαση στην καινοτομία και τη σύνδεση με την αγορά εργασίας. Η έλευσή τους ενισχύει τη διεθνοποίηση της ελληνικής εκπαίδευσης και καθιστά την Ελλάδα περιφερειακό κόμβο γνώσης και προοπτικών.
- Τα δημόσια πανεπιστήμια, τα οποία έχουν ενισχυθεί ουσιαστικά τα τελευταία χρόνια σε θεσμικό, χρηματοδοτικό και οργανωτικό επίπεδο, καλούνται να συνυπάρξουν με τα νέα ιδρύματα σε ένα υγιές πλαίσιο ακαδημαϊκού ανταγωνισμού. Ο στόχος είναι κοινός: η συνολική αναβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης και η προσφορά περισσότερων και καλύτερων επιλογών στους φοιτητές.
- Πέρα από τον εκπαιδευτικό του χαρακτήρα, το νέο πλαίσιο λειτουργεί και ως καταλύτης για την οικονομική ανάπτυξη και την ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας. Δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την επιστροφή Ελλήνων φοιτητών και επιστημόνων, ανακόπτει το φαινόμενο της φυγής ταλέντου και ενισχύει την κοινωνική συνοχή. Παράλληλα, αναμένεται να ενισχύσει άμεσα την ελληνική οικονομία μέσω των επενδύσεων στην εκπαίδευση και την έρευνα, την αύξηση του φοιτητικού πληθυσμού, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και τη δραστηριοποίηση επιμέρους κλάδων, όπως η αγορά ακινήτων και ο εκπαιδευτικός τουρισμός.
- Η Κυβέρνηση παραμένει σταθερά προσηλωμένη στη διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών, μέσω ισχυρών μηχανισμών αξιολόγησης και θεσμικής εποπτείας, με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και τη μακροπρόθεσμη αναβάθμιση της χώρας στον διεθνή εκπαιδευτικό χάρτη.
- Η Ελλάδα κάνει σήμερα ένα αποφασιστικό βήμα προς την εξωστρέφεια, επενδύοντας στη γνώση, στις συνεργασίες και στις προοπτικές των νέων.
- Εντάσσεται ενεργά στο παγκόσμιο ακαδημαϊκό περιβάλλον και προσφέρει ουσιαστικούς λόγους αισιοδοξίας για το μέλλον.
Ν. Παπαϊωάννου: Η απόφαση δικαιώνει τα οράματα της Κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη
Η σημερινή απόφαση είναι ιστορική που δικαιώνει τα οράματα της Κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη και το νόμο το νόμο του Κυριάκου Πιερρακάκη, δήλωσε σε τηλεφωνική επικοινωνία με δημοσιογράφο του esos ο υφυπουργός Παιδείας, αρμόδιος για τα ΑΕΙ, Νίκος Παπαϊωάννου, και υπογράμμισε:
Παύουμε να αποτελούμε παγκόσμια πρωτοτυπία, συμμετέχουμε ενεργά στο παγκόσμιο γίγνεσθαι της Ανώτατης Εκπαίδευσης, θεωρώντας ότι τα ελληνικά δημόσια Πανεπιστήμια μαζί με τα Μη Κρατικά Μη Κερδοσκοπικά Ιδρύματα του εξωτερικού να καταστήσουν την πατρίδα μας έναν ακαδημαϊκό κόμβο ικανό να προσελκύσει νέους και νέες από όλο τον κόσμο’
Οι προσφυγές
Η ΠΟΣΔΕΠ προσέφυγε στο ΣτΕ υποστηρίζοντας ότι:
- Η ίδρυση και λειτουργία ΝΠΠΕ είναι αντίθετη με το Σύνταγμα, επειδή αυτό προβλέπει την παροχή ανώτατης εκπαίδευσης αποκλειστικά από ΝΠΔΔ. Ο περιορισμός δεν παρακάμπτεται με επίκληση του ευρωπαϊκού ενωσιακού δικαίου, αλλά μόνο με συνταγματική αναθεώρηση.
- Ακόμη και αν κριθεί από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο οποίο πάντως δεν έχει προσφύγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της Ελλάδας, ότι το ενωσιακό δίκαιο υπερτερεί και είναι αντίθετο από το άρθρο 16, και επιβάλλεται μια τέτοια εναρμόνιση, αυτή πρέπει να γίνει με αναθεώρηση του Συντάγματος και όχι με κοινό νόμο.
- Το έργο των ΝΠΠΕ – παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων, που θεσμοθετήθηκαν με τον ν. 5094/2024, αναγνωρίζεται ισότιμο με τα ΑΕΙ, τα οποία όμως είναι ΝΠΔΔ, αυτοδιοικούμενα με καθηγητές ΑΕΙ δημόσιους λειτουργούς.
- Το Σύνταγμα παρέχει το καθεστώς του δημόσιου λειτουργού και συνταγματικές εγγυήσεις στους καθηγητές ΑΕΙ, οι οποίες εξασφαλίζουν την ακαδημαϊκή ελευθερία.
- Αντίθετα, ο νόμος για τα ΝΠΠΕ προβλέπει ότι τα πτυχία τους είναι ισότιμα με των ΑΕΙ, ενώ δεν απαιτεί για τους οι διδάσκοντες στα ΝΠΠΕ να έχουν τα αντίστοιχα προσόντα, ούτε τους παρέχει αντίστοιχες εγγυήσεις και νομικό καθεστώς για διασφάλιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας.
Ο Γιώργος Κατρούγκαλος αναφέρει στην προσφυγή:
- Έχω έννομο συμφέρον, ως καθηγητής ΑΕΙ, να ζητήσω την ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης, εφόσον τυχόν αντισυνταγματική λειτουργία ιδιωτικών παραρτημάτων θα έχει σημαντικές βλαπτικές συνέπειες για την δημόσια ανώτατη εκπαίδευση, ιδίως για τα περιφερειακά ΑΕΙ, με αποτέλεσμα την άμεση, ευθεία και προσωπική βλάβη των συμφερόντων μου.
- Έχω επίσης ειδικό ηθικό έννομο συμφέρον ως καθηγητής συνταγματικού δικαίου να υπερασπίσω τη συνταγματική επιταγή για δωρεάν, δημόσια ανώτατη εκπαίδευση”.
Οι προσφεύγοντες με την ΠΟΣΔΕΠ, υποστληριζαν στην αίτηση ακύρωσης ότι οι δυο υπουργικές αποφάσεις είναι ακυρωτέες επειδή εκδόθηκαν σε εκτέλεση αντισυνταγματικών διατάξεων του νόμου 5094/2024 οι οποίες προβλέπουν τον θεσμό των ΝΠΠΕ.
Επίσης οι προσφεύγοντες σημείωναν πως ΅
- η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων πρόκειται να οδηγήσει σε κλείσιμο τμημάτων
των πανεπιστημίων στην Ελλάδα επί ζημία της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης και των μελών ΔΕΠ αυτής. - το Σύνταγμα στο άρθρο 16 ορίζει ότι «H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση».
