Η Ουκρανία και οι ΗΠΑ υπέγραψαν την Τετάρτη μια συμφωνία που προωθήθηκε έντονα από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, που θα δώσει στις Ηνωμένες Πολιτείες προνομιακή πρόσβαση σε νέες συμφωνίες για τα ουκρανικά ορυκτά και θα χρηματοδοτήσει επενδύσεις στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Η συμφωνία προβλέπει τη δημιουργία ενός κοινού επενδυτικού ταμείου μεταξύ των δύο χωρών, το οποίο, κατά τις ΗΠΑ, προσφέρει στον Πρόεδρο Τραμπ ένα προσωπικό συμφέρον στην πορεία της Ουκρανίας.

Αυτή την στιγμή, σύμφωνα με εκτιμήσεις των ουκρανικών think-tanks We Build Ukraine και του Εθνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, που επικαλούνται στοιχεία μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2024, περίπου το 40% των μεταλλικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται πλέον υπό ρωσική κατοχή.

Ακολουθεί η ανάλυση του πρακτορείου Reuters σχετικά με τα όσα γνωρίζουμε για το deal των δύο χωρών, το οποίο αποτέλεσε αντικείμενο σκληρών διαπραγματεύσεων για μήνες ανάμεσα στις ηγεσίες της Ουκρανίας και των ΗΠΑ.

Τι είναι οι σπάνιες γαιές και σε τι χρησιμοποιούνται

Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 μετάλλων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μαγνητών που μετατρέπουν την ενέργεια σε κίνηση για ηλεκτρικά οχήματα, κινητά τηλέφωνα, πυραυλικά και άλλα ηλεκτρονικά συστήματα. Δεν υπάρχουν βιώσιμα υποκατάστατα.

Το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ θεωρεί κρίσιμα 50 ορυκτά, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών, του νικελίου και του λιθίου.

Τα κρίσιμα ορυκτά είναι απαραίτητα για βιομηχανίες όπως η άμυνα, οι συσκευές υψηλής τεχνολογίας, η αεροδιαστημική και η πράσινη ενέργεια.

Τι ορυκτούς πόρους διαθέτει η Ουκρανία

Η Ουκρανία διαθέτει κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτά που χαρακτηρίζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως κρίσιμα, σύμφωνα με  στοιχεία. Περιλαμβάνουν βιομηχανικά και κατασκευαστικά υλικά, κράματα σιδήρου, πολύτιμα και μη σιδηρούχα μέταλλα και ορισμένα στοιχεία σπάνιων γαιών.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωλογίας της Ουκρανίας, η χώρα διαθέτει σπάνιες γαίες όπως το λανθάνιο και το κίριο, που χρησιμοποιούνται στις τηλεοράσεις και τον φωτισμό, το νεοδύμιο, που χρησιμοποιείται στις ανεμογεννήτριες και στις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, και το έρβιο και το ύτριο, οι εφαρμογές των οποίων κυμαίνονται από την πυρηνική ενέργεια έως τα λέιζερ. Η έρευνα που χρηματοδοτείται από την ΕΕ δείχνει επίσης ότι η Ουκρανία διαθέτει αποθέματα σκανδίου.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ανέφερε ότι η Ουκρανία είναι επίσης βασικός δυνητικός προμηθευτής λιθίου, βηρυλλίου, μαγγανίου, γαλλίου, ζιρκονίου, γραφίτη, απατίτη, φθορίου και νικελίου.

Η Κρατική Γεωλογική Υπηρεσία δήλωσε ότι η Ουκρανία διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα επιβεβαιωμένα αποθέματα λιθίου στην Ευρώπη, το οποίο εκτιμάται σε 500.000 μετρικούς τόνους – ζωτικής σημασίας για μπαταρίες, κεραμικά και γυαλί.

Η χώρα διαθέτει αποθέματα τιτανίου, τα οποία βρίσκονται κυρίως στις βορειοδυτικές και κεντρικές περιοχές της, ενώ το λίθιο βρίσκεται στο κέντρο, στα ανατολικά και στα νοτιοανατολικά.

Τα αποθέματα γραφίτη της Ουκρανίας, βασικό συστατικό στις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων και στους πυρηνικούς αντιδραστήρες, αντιπροσωπεύουν το 20% των παγκόσμιων πόρων. Τα κοιτάσματα βρίσκονται στο κέντρο και στα δυτικά.

Η Ουκρανία διαθέτει επίσης σημαντικά αποθέματα άνθρακα, αν και τα περισσότερα βρίσκονται πλέον υπό τον έλεγχο της Ρωσίας σε κατεχόμενα εδάφη.

Αναλυτές και οικονομολόγοι των ορυχείων λένε ότι η Ουκρανία δεν διαθέτει επί του παρόντος εμπορικά λειτουργικά ορυχεία σπάνιων γαιών.

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών και πολλών άλλων κρίσιμων ορυκτών στον κόσμο.

Τι γνωρίζουμε για τη συμφωνία

Οι δύο χώρες υπέγραψαν τη συμφωνία στην Ουάσινγκτον μετά από μήνες ενίοτε δύσκολων διαπραγματεύσεων, με την αβεβαιότητα να παραμένει μέχρι την τελευταία στιγμή σχετικά με την πληροφορία για εμπλοκές της τελευταίας στιγμής.

Η συμφωνία δημιουργεί ένα κοινό επενδυτικό ταμείο για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, καθώς ο Τραμπ προσπαθεί να εξασφαλίσει μια ειρηνευτική διευθέτηση στον τριετή πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ και η πρώτη αναπληρώτρια πρωθυπουργός της Ουκρανίας Γιούλια Σβιρύντενκο φαίνονται να υπογράφουν τη συμφωνία σε μια φωτογραφία που αναρτήθηκε στο Χ από το υπουργείο Οικονομικών, το οποίο ανέφερε ότι η συμφωνία «σηματοδοτεί σαφώς τη δέσμευση της κυβέρνησης Τραμπ για μια ελεύθερη, κυρίαρχη και ευημερούσα Ουκρανία».

Η Σβιρύντενκο έγραψε στο X ότι η συμφωνία προβλέπει ότι η Ουάσινγκτον θα συνεισφέρει στο ταμείο. Είπε επίσης ότι η συμφωνία προβλέπει νέα βοήθεια, για παράδειγμα συστήματα αεράμυνας για την Ουκρανία. Οι ΗΠΑ δεν απάντησαν άμεσα σε αυτή την πρόταση.

Η ίδια δήλωσε ότι η συμφωνία επιτρέπει στην Ουκρανία να «καθορίσει τι και πού θα εξορύξει» και ότι το υπέδαφος παραμένει ιδιοκτησία της Ουκρανίας.

Παράλληλα, τόνισε ότι η Ουκρανία δεν έχει καμία υποχρέωση χρέους προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στο πλαίσιο της συμφωνίας, σημείο-κλειδί στις μακρές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών. Επίσης, η συμφωνία είναι σύμφωνη με το σύνταγμα της Ουκρανίας και την εκστρατεία της Ουκρανίας για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είπε.

Το σχέδιο δεν προβλέπει συγκεκριμένες αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία, έναν από τους αρχικούς της στόχους.

Ποιοι Ουκρανικοί πόροι βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Κιέβου

Ο πόλεμος έχει προκαλέσει εκτεταμένες ζημιές σε ολόκληρη την Ουκρανία και η Ρωσία ελέγχει πλέον περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της.

Το μεγαλύτερο μέρος των κοιτασμάτων άνθρακα της Ουκρανίας, τα οποία τροφοδοτούσαν τη χαλυβουργία της πριν από τον πόλεμο, είναι συγκεντρωμένα στα ανατολικά και έχουν χαθεί.

Περίπου το 40% των μεταλλικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται πλέον υπό ρωσική κατοχή, σύμφωνα με εκτιμήσεις των ουκρανικών think-tanks We Build Ukraine και του Εθνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, που επικαλούνται στοιχεία μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2024.

Έκτοτε, τα ρωσικά στρατεύματα συνεχίζουν να προελαύνουν σταθερά στην ανατολική περιοχή του Ντονέτσκ. Τον Ιανουάριο, η Ουκρανία έκλεισε το μοναδικό ορυχείο κοκκοποίησης άνθρακα έξω από την πόλη Ποκρόβσκ, το οποίο οι δυνάμεις της Μόσχας προσπαθούν να καταλάβουν.

Η Ρωσία έχει καταλάβει τουλάχιστον δύο ουκρανικά κοιτάσματα λιθίου κατά τη διάρκεια του πολέμου – ένα στο Ντονέτσκ και ένα άλλο στην περιοχή Ζαπορίζια στα νοτιοανατολικά. Το Κίεβο εξακολουθεί να ελέγχει τα κοιτάσματα λιθίου στην κεντρική περιοχή Κιροβογκράντ.

Τι ευκαιρίες προσφέρει η Ουκρανία

Ο Ολέκσι Σομπόλεφ, πρώτος αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας, δήλωσε τον Ιανουάριο ότι η κυβέρνηση επεξεργάζεται συμφωνίες με δυτικούς συμμάχους, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, για έργα που σχετίζονται με την εκμετάλλευση κρίσιμων υλικών. Η κυβέρνηση εκτιμά το συνολικό επενδυτικό δυναμικό του τομέα σε περίπου 12-15 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2033.

Η Κρατική Γεωλογική Υπηρεσία δήλωσε ότι η κυβέρνηση προετοιμάζει περίπου 100 τοποθεσίες που θα αδειοδοτηθούν και θα αναπτυχθούν από κοινού, αλλά δεν παρείχε περαιτέρω λεπτομέρειες.

Παρόλο που η Ουκρανία διαθέτει υψηλά καταρτισμένο και σχετικά φθηνό εργατικό δυναμικό και ανεπτυγμένες υποδομές, οι επενδυτές επισημαίνουν μια σειρά από εμπόδια στις επενδύσεις. Αυτά περιλαμβάνουν αναποτελεσματικές και πολύπλοκες ρυθμιστικές διαδικασίες, καθώς και δυσκολία πρόσβασης σε γεωλογικά δεδομένα και απόκτησης οικοπέδων.

Τέτοια έργα θα χρειαστούν χρόνια για να αναπτυχθούν και απαιτούν σημαντικές προκαταρκτικές επενδύσεις, ανέφεραν.