Με μία εμπνευσμένη και καίρια πολιτικά ομιλία, ο Δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας ανέδειξε στην εκδήλωση του ΠΑΣΟΚ για την Αυτοδιοίκηση τον κομβικό ρόλο που μπορούν και πρέπει να διαδραματίσουν οι Δήμοι και οι Περιφέρειες στη μάχη για τη δημοκρατική ανασυγκρότηση της χώρας. Την ώρα που το συγκεντρωτικό και αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης που επιβάλλει η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας οδηγεί τους δήμους σε θεσμικό μαρασμό, ο Χάρης Δούκας επισημαίνει: «Η Αλλαγή θα ξεκινήσει από κάτω – από την Αυτοδιοίκηση που είναι ο πιο άμεσος και δημοκρατικός κρίκος με τον πολίτη».
Η ιστορική ευθύνη και η θεσμική συνέπεια του ΠΑΣΟΚ- Κινήματος Αλλαγής
Ο Χάρης Δούκας υπενθύμισε την πλούσια και καταλυτική συμβολή του ΠΑΣΟΚ στη θεμελίωση και ενδυνάμωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Από τη θέσπιση της αιρετής νομαρχιακής αυτοδιοίκησης (1994) έως τον «Καποδίστρια» και τον «Καλλικράτη», το ΠΑΣΟΚ διαχρονικά στήριξε τη θεσμική αποκέντρωση, οικοδομώντας ένα πλαίσιο δημοκρατικής συμμετοχής και τοπικής ανάπτυξης. «Αυτό είναι το μέτρο της ιστορίας που πρέπει να αναμετρηθούμε σήμερα», τόνισε.
Αποδόμηση των θεσμών από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας
Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Δούκα, το έργο αυτό αποδομείται σταδιακά από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Οι δήμοι λειτουργούν με το ¼ του προσωπικού, υπό διαρκείς μνημονιακούς περιορισμούς, και στερούνται θεσμοθετημένων πόρων της τάξης των 5 δισ. ευρώ ετησίως. Παράλληλα, τους επιβάλλονται νέες αρμοδιότητες χωρίς τη μεταφορά αντίστοιχων πόρων και μέσων. Το αποτέλεσμα είναι «ένα τοπίο βαθιά υποτιμητικό και υποκριτικό», όπου οι δήμοι καθίστανται αποδιοπομπαίοι τράγοι για την κρατική ανεπάρκεια σε αντιπλημμυρικά, αντιπυρικά και άλλα έργα κρίσιμης σημασίας.
Ευρωπαϊκές συστάσεις που παραμένουν γράμμα κενό
Ο Χάρης Δούκας ανέσυρε και τις τρεις βασικές συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για την ενίσχυση της τοπικής δημοκρατίας στην Ελλάδα – συστάσεις που από το 2015 παραμένουν ανεφάρμοστες. Η αναθεώρηση αρμοδιοτήτων, η ενίσχυση του νομοθετικού ρόλου της αυτοδιοίκησης και η κατοχύρωση οικονομικής αυτονομίας παραμένουν αιτήματα στο περιθώριο, καθώς το συγκεντρωτικό μοντέλο επιμένει να κρατά τους δήμους εξαρτημένους και ανίσχυρους.
Ο νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης ως εργαλείο υπονόμευσης
Ο νέος Κώδικας που επεξεργάζεται ερήμην των ΟΤΑ, χαρακτηρίστηκε από τον Χάρη Δούκα ως «επικίνδυνος γι’ αυτά που κάνει και υπόλογος γι’ αυτά που δεν κάνει». Καταργεί τη δυναμική χρηματοδότηση, μεταφέρει ευθύνες χωρίς πόρους, ενώ απορρίπτει κάθε σοβαρή μεταρρύθμιση όπως η ψηφιακή λογοδοσία και ο συμμετοχικός προϋπολογισμός. Οι δήμοι περιορίζονται σε ρόλο διαχειριστή της καθημερινότητας, χωρίς ουσιαστικό λόγο στην αναπτυξιακή πολιτική.
Επίθεση και στον πυρήνα της δημοκρατίας: το εκλογικό σύστημα “Φρανκενστάιν” για την Αυτοδιοίκηση που φέρνει η ΝΔ
Η απόπειρα κατάργησης του δεύτερου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών –όπου συνήθως επικρατούσαν ευρύτερες κοινωνικές συμμαχίες και προοδευτικά ψηφοδέλτια– αποκαλύπτει, κατά τον Χάρη Δούκα, το πραγματικό σχέδιο της κυβέρνησης: να αλώσει την Αυτοδιοίκηση με εκλογικά τεχνάσματα, αποκλείοντας τις συμμαχίες και ευνοώντας τους «δικούς της» υποψηφίους μέσω θολών συναλλαγών πρώτης Κυριακής.
Η πρόταση του Χάρη Δούκα απέναντι σ αυτήν τη μεθόδευση είναι ξεκάθαρη: εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών με το 50%+1. Με ισχυρές πλειοψηφίες στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια.
Η Αυτοδιοίκηση ως αντίβαρο στον αυταρχισμό
Ο Χάρης Δούκας υπογράμμισε πως σε ολόκληρο τον κόσμο, οι πόλεις σηκώνουν ανάστημα απέναντι στις αυταρχικές δυνάμεις. Αναφέρθηκε σε δημάρχους όπως η Anne Hidalgo στο Παρίσι, ο Phillippe Close στις Βρυξέλλες, ο Ekrem Imamoglu στην Κωνσταντινούπολη και η Michelle Wu στη Βοστώνη – παραδείγματα που δείχνουν πως η προοδευτική αλλαγή μπορεί και πρέπει να ξεκινήσει από την Αυτοδιοίκηση. Στην Ελλάδα, οι νίκες σε Αθήνα και άλλους μεγάλους δήμους αποδεικνύουν ότι η κοινωνία έχει ανάγκη από μια ισχυρή, προοδευτική φωνή στη βάση.
Η Αλλαγή από τα κάτω προς τα πάνω
Κλείνοντας την ομιλία του, ο Χάρης Δούκας έστειλε ένα σαφές πολιτικό μήνυμα: «Οι δήμοι δεν είναι υπηρεσίες του Υπουργείου Εσωτερικών. Είναι πυλώνες της δημοκρατίας. Και η Αλλαγή που έχει ανάγκη η χώρα, δεν θα επιβληθεί από τα πάνω. Θα έρθει από τα κάτω – από την Αυτοδιοίκηση, με θεσμική σοβαρότητα, κοινωνική συμμαχία και πολιτική εντιμότητα».
Διαβάστε εδώ ολόκληρη την ομιλία του Δημάρχου Αθηναίων Χάρη Δούκα στην ημερίδα του ΠΑΣΟΚ για την Αυτοδιοίκηση
Συντρόφισσες και Σύντροφοι
Στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας, κανένα άλλο κόμμα, όσο το ΠΑΣΟΚ, δεν έβαλε την σφραγίδα του στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις.Το ΠΑΣΟΚ πίστεψε στους αποκεντρωμένους θεσμούς και την Τοπική Αυτοδιοίκηση και με συνέπεια εργάστηκε για την ενδυνάμωση τους.Μετά το Διάταγμα Βενιζέλου, το 1912, που παραχώρησε πλήρη αυτοδιοίκηση στους Δήμους και τις κοινότητες της Ελλάδος,και μετά το 1944 που η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης στην Ελεύθερη Ελλάδα κατοχύρωσε το αυτοδιοίκητο των δήμων και των επαρχιών,το ΠΑΣΟΚ είναι το μόνο κόμμα που προχώρησε σε μεγάλες αλλαγές στο θεσμό της Αυτοδιοίκησης.
Κομβικοί σταθμοί η νομοθέτηση της αιρετής νομαρχιακής αυτοδιοίκησης το 1994, ο Καποδίστριας το 1997 που διεύρυνε τα όρια των δήμων, και ο Καλλικράτης το 2010 με την θέσπιση της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.
Αυτό είναι το μέτρο της ιστορίας που πρέπει να αναμετρηθούμε.Φορτωμένο όμως με τις νέες σύγχρονες προκλήσεις και με μια δυστοπική πραγματικότητα.Ποια είναι αυτή; Όσα φτιάχτηκαν με κόπο, ξηλώνονται αργά και μεθοδικά,από μια κυβέρνηση-θιασώτη ενός συγκεντρωτικού, δήθεν, επιτελικού κράτους, που δεν πιστεύει στην αποκέντρωση.
Ποιος αλήθεια σήμερα μπορεί να ισχυριστεί ότι εφαρμόζεται η συνταγματική πρόβλεψη για διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των δήμων όταν:Οι δήμοι έχουν χάσει το ¼ των εργαζομένων τους και συνεχίζουν να λειτουργούν υπό το καθεστώς μνημονιακών απαγορεύσεων.
Κάθε χρόνο τους στερούν περί τα πέντε δισεκατομμύρια ευρώ από θεσμοθετημένους κεντρικούς αυτοτελείς πόρους του κρατικού προϋπολογισμού.Νέες δυσάρεστες για το κράτος αρμοδιότητες μεταφέρονται στους δήμους χωρίς πόρους και προσωπικό.
Νομοθετούν καταστροφικά για τις πόλεις, όπως για το τσιμέντο, για τους μεγαλοεργολάβους, για την νομιμοποίηση αυθαιρέτων στους αιγιαλούς, αδιαφορώντας για τις προτάσεις των δήμων.
Αποκλείονται οι δήμοι από μεγάλα πεδία άσκησης πολιτικής, όπως είναι η κοινωνική κατοικία.Αποκλείονται από τα ενεργειακά δίκτυα, από τον σχεδιασμό διαχείρισης του νερού, ακόμη και των απορριμμάτων.
Όλα αυτά είναι βαθιά υποτιμητικά.
Δεν είναι επίσης βαθιά υποτιμητικό όταν οι αιρετοί στους δήμους συνωστίζονται στους υπουργικούς διαδρόμους για να εξασφαλίσουν την χρηματοδότηση αναγκαίων έργων;
Δεν είναι βαθιά υποκριτικό όταν οι δήμοι γίνονται αποδιοπομπαίος τράγος για εγκληματικές ελλείψεις και καθυστερήσεις από το κράτος, όπως στο σχεδιασμό της αντιπυρικής και αντιπλημμυρικής προστασίας των πόλεων;
Σύντροφοι και συντρόφισσες,
Να πούμε τα πράγματα με τ’ όνομα τους.Είναι απαράδεκτο όταν:Δεν καταργείται ο Νόμος Βορίδη μας και τρέχουμε στα δικαστήρια μαζί με τους εργαζομένους με κίνδυνο διώξεων– Θα συνεχίσουμε όμως γιατί η εργασία είναι δικαίωμα και πρέπει να προστατευθεί.Η δημόσια και δημοτική περιουσία δεν αξιοποιείται υπέρ των πολιτών αλλά για τα υπερκέρδη της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) Α.Ε. του Υπερταμείου. Παλεύουμε μόνοι μας για την αξιοποίηση με διαφάνεια της δημοτικής περιουσίας προς όφελος των δημοτών μας.Φίλες και ΦίλοιΑυτή είναι η πραγματικότητα μιας πολιτικής που κρατά τους ελληνικούς δήμους, ουραγούς στην Ευρώπη ως τους πιο εξαρτημένους οικονομικά και ανίσχυρους διοικητικά.
Επιτρέψτε μου να θυμίσω τις 3 βασικές συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την τοπική και περιφερειακή δημοκρατία στην Ελλάδα:Αναθεωρήστε άμεσα τον ρόλο, τις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις ανάμεσα στα επίπεδα διακυβέρνησης καθώς και την αναθεώρηση της αναγκαιότητας των 7 αποκεντρωμένων περιφερειών – Διατελούμε υπό την επιτροπεία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – πουθενά αλλού δε συμβαίνει αυτό.
Αναθεωρήστε το νομικό πλαίσιο ώστε να αποκτήσει η τοπική αυτοδιοίκηση περισσότερες νομοθετικές εξουσίες – για να αποφασίζουμε στα δημοτικά μας συμβούλια και να μη χρειάζεται να τρέχουμε στα δικαστήρια για να δικαιωθούν οι αποφάσεις μας.
Ενισχύστε την οικονομική αυτονομία των ΟΤΑ και τη δυνατότητα να αντλήσουν εισόδημα σε τοπικό επίπεδο – εδώ δε μας δίνουν ούτε τα τέλη που καταβάλουν οι τουρίστες στα καταλύματα επειδή χρησιμοποιούν υποδομές της πόλης μας.ΥΠΟΨΙΝ – οι συστάσεις έγιναν το 2015!Τί έγινε όλα αυτά τα χρόνια με την σφραγίδα της Νέας Δημοκρατίας;
Οι δήμοι αποκλείστηκαν από την ενεργειακή μετάβαση, δεν υποστηρίχθηκαν οι ενεργειακές τους κοινότητες, γιατί ο ενεργειακός χώρος μοιράστηκε ως λάφυρο στις μεγάλες ενεργειακές εταιρείες.
Το ίδιο γίνεται τώρα και με τα απορρίμματα, όπου πέντε εταιρείες καλούνται να μοιραστούν την πίτα των εργοστασίων καύσης απορριμμάτων, μιας – δήθεν – λύσης που μόνοι τους αποφάσισαν, αγνοώντας προκλητικά τις θέσεις των δήμων.
Η στέγη μετατράπηκε σε χρηματιστηριακό προϊόν, επιδοτώντας τα κέρδη των ιδιοκτητών, αντί η Κυβέρνηση μαζί με τους δήμους να σχεδιάζουν και να χρηματοδοτούν προγράμματα κατασκευής προσιτής κατοικίας.
Και στο νερό παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις της Αυτοδιοίκησης, άνοιξαν την κερκόπορτα της ιδιωτικοποίησης.
Σύντροφοι και συντρόφισσες,
Αυτό το διάστημα βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα επιχείρηση απαξίωσης των δήμων, που θα υποθηκεύσει το μέλλον τους για πολλά χρόνια. Πίσω από κλειστές πόρτες, με μονοκομματικές επιτροπές, επεξεργάζονται το νέο Κώδικα της Αυτοδιοίκησης.Αυτός ο Κώδικας είναι επικίνδυνος γι’ αυτά που κάνει και υπόλογος γι’ αυτά που δεν κάνει.Τί κάνει;Ενταφιάζει πάγια ομόφωνα αιτήματα των αιρετών. Στο θέμα των πόρων, εγκαταλείπεται ο νόμος 3852 του 2010, που προέβλεπε την χρηματοδότηση των δήμων με δυναμικούς πόρους. Αντ’ αυτού, υιοθετείται το μοντέλο χρηματοδότησης της φετινής χρονιάς, ως πάγιο σύστημα χρηματοδότησης, που δίνει ψίχουλα, τα οποία δεν καλύπτουν ούτε καν τις αυξήσεις στην μισθοδοσία των εργαζομένων μας.
Μεταφέρει στους δήμους ότι δεν θέλει να ασχοληθεί το κράτος.Και μάλιστα με τρόπο ακραίο, καθώς απουσιάζει η θεμελιώδης πρόβλεψη, ότι η μεταφορά κάθε αρμοδιότητας για να ασκηθεί σωστά, πρέπει να συνοδεύεται από τους απαραίτητους πόρους, δυναμικό και υποδομές.Τι δεν κάνει; Τελείως ενδεικτικά:Δεν υιοθετεί τις ώριμες μεταρρυθμίσεις για τον θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τις αναγκαίες τομές στην λειτουργία των δήμων, που θα αλλάζουν το σημερινό αποτυχημένο μοντέλο διακυβέρνησης (όπως η ψηφιακή λογοδοσία και ο συμμετοχικός προϋπολογισμός).
Στο θέμα των αρμοδιοτήτων περιορίζει τους δήμους στο ασφυκτικό κουστούμι «της διαχείρισης της καθημερινότητας», όπως αναφέρεται στο σχέδιο που παρουσιάστηκε, μεταφέροντας όλες τις αναπτυξιακές παρεμβάσεις αλλού.Όμως,Οι περιφέρειες και οι δήμοι δεν είναι υπηρεσίες του υπουργείου Εσωτερικών.Είναι θεσμοί της δημοκρατίας σε άμεση σχέση εγγύτητας με τον πολίτη.Ένα κράτος που λειτουργεί από πάνω προς τα κάτω, κινδυνεύει να χάσει τα αντανακλαστικά του, την δυναμικότητα του, αλλά και την δυνατότητα του να μειώσει την απόσταση πολιτών-πολιτικής.
Αντίθετα ένα μοντέλο που χτίζεται με διαφάνεια, συνυπευθυνότητα, αποκέντρωση, έχει τη δύναμη να παλέψει να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών.Θα μου επιτρέψετε να πως φίλες και φίλοι πως πολλές φορές οι πολιτικές αλλαγές επιβάλλεται να έρθουν “από κάτω”. Από τον δήμο στο κράτος με τους δημάρχους να γίνονται φορείς βαθύτερων προοδευτικών αλλαγών που έχει ανάγκη η κοινωνία.Και δεν είναι τυχαίο ότι οι δήμαρχοι πολλών μεγαλουπόλεων είναι προοδευτικοί. Πάρτε για παράδειγμα τον δήμαρχο της Νέας Υόρκης Έρικ Άνταμς που ανήκει στο κόμμα των Δημοκρατικών. Την προοδευτική δήμαρχο της Βοστώνης Μισέλ Γου με την οποία συναντήθηκα στο πρόσφατο ταξίδι μου στις ΗΠΑ και αγωνίζεται κατά τους λαικισμού και της μισαλλοδοξίας.Την Anne Hidalgo, δήμαρχο του Παρισιού, τον Phillippe Close δήμαρχο των Βρυξελλών, τον Lars Weiss σοσιαλδημοκράτη δήμαρχο της Κοπεγχάγης.Τον Εκρεμ στην Κωνσταντινούπολη, που έθεσε το δίλλημα εκδημοκρατισμός η αυταρχισμός και ακόμα βρίσκεται φυλακισμένος.
Την ώρα που προσπαθούν να επιβληθούν σε ολόκληρο τον πλανήτη, και στην χώρα μας, οι συντηρητικές και αυταρχικές δυνάμεις, οι πόλεις σηκώνουν ανάστημα και ψηφίζουν προοδευτικά. Το είδαμε στην Αθήνα, καθώς και σε άλλους Δήμους και Περιφέρειες της Ελλάδας.Και αυτό πάει να καταστρέψει η Νέα Δημοκρατία.Όλες οι παραπάνω προοδευτικές νίκες στην αυτοδιοίκηση έγιναν στο 2ο γύρο , δημιουργώντας πλατιές κοινωνικές συμμαχίες.
Αυτήν ακριβώς την κάλπη είναι που καταργούν.Καταργούν τον δεύτερο γύρο των εκλογών, κατά τον οποίο επιτυγχάνονταν ευρύτερες συνεργασίες και συνεννοήσεις, απαραίτητες για την λειτουργία των δήμων. Αντικαθιστούν την δεύτερη Κυριακή με την δυνατότητα δεύτερης επιλογής, στον πρώτο και μοναδικό γύρο των εκλογών.Εκβιάζονται έτσι συνεννοήσεις κάτω από το τραπέζι. Αυτό δηλαδή που λέω, είναι ότι ετοιμάζουν ένα εκλογικό σύστημα, κομμένο και ραμμένο για τους υποψηφίους τους, για να αλώσει η δεξιά τον χώρο της Αυτοδιοίκησης.Καταργούν την κάλπη στης κοινωνικών συμμαχιών για να επικρατήσει η κάλπη των συναλλαγών.Οδηγούν σε διοικήσεις των ΟΤΑ που δεν θα έχουν κοινωνική νομιμοποίηση.Πού θα εκλέγονται ακόμη και από το 30-35% των ψηφισάντων.Θέλουν αδύναμες δημοτικές αρχές και περιφέρειες, που δεν εκφράζουν τους πολίτες.
Η θέση μας προτείνω να είναι απόλυτα ξεκάθαρη:Εκλογή Δημάρχων και Περιφερειαρχών με το 50% +1.Με ισχυρές πλειοψηφίες στα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια.Για αρχές που μπορούν να διοικήσουν και να εκφράζουν τις κοινωνίες τους.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι
Αυτοδιοίκηση είναι ο πυρήνας της δημοκρατίας.Είναι εκεί που δοκιμάζεται η εμπιστοσύνη.Εκεί που γεννιέται η ελπίδα.Αν θέλουμε να αλλάξουμε τη χώρα, πρέπει πρώτα να αλλάξουμε τον τρόπο που είμαστε δίπλα στους πολίτες. Αυτό που υποστηρίζω λοιπόν, είναι ότι η χώρα χρειάζεται ένα νέο, μεγάλο κύμα μεταρρύθμισης!
Όπου το κράτος θα παράγει τις δημόσιες πολιτικές, η περιφέρεια θα είναι αρμόδια για την περιφερειακή ανάπτυξη και οι δήμοι θα μπορούν να σχεδιάζουν και να αναπτύσσουν όλες τις πολιτικές που προάγουν την ποιότητα ζωής.
Ο νέος Κώδικας της Αυτοδιοίκησης θα πρέπει να αποτελέσει δύναμη ανανέωσης και εκσυγχρονισμού στην λειτουργία των Δήμων.Χωρίς γραφειοκρατία, με διαφάνεια στις αποφάσεις, με οικονομική αυτονομία και αποδοτικές υπηρεσίες για την βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών,Αυτή είναι η κατεύθυνση, η βάση συζήτησης για τον νέο κώδικα για την παράταξη μας.Ώστε το αυτοδιοίκητο των Δήμων να έχει τους επαρκείς πόρους και τα θεσμικά εργαλεία.Έτσι ώστε όταν οι πολίτες μας ρωτούν ποιος έχει την ευθύνη για τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν:την αντιπλημμυρική προστασία, την ασφάλεια της ζωής και των περιουσιών τους από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης, την διαχείριση των απορριμμάτων, την πρόσβαση στον δημόσιο χώρο, αλλά και την λειτουργία των σχολείων και των δομών υγείας και κοινωνικής προστασίας,
Να απαντάμε με ψηλά το κεφάλι:ΕΜΕΙΣΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΙ ΤΗΣΌπως συμβαίνει και στις προηγμένες χώρες της Ευρώπης,
Σύντροφοι και συντρόφισσες,
Την πολυεπίπεδη αλλαγή που προτείνω μόνο το μεταρρυθμιστικό DNA του ΠΑΣΟΚ μπορεί να σχεδιάσει, να αποφασίσει και να υλοποιήσει.
Είναι στο χέρι μας να γίνει πράξη επιτέλους η αποκέντρωση, μεταφέροντας αρμοδιότητες και πόρους, σπάζοντας το απόστημα του συγκεντρωτισμού. Κάτι που σημαίνει πως θα πρέπει να σπάσουμε αυγά συντρόφισσες και σύντροφοι.
Στα πάγια αιτήματα μας δηλαδή, ούτε βήμα πίσω.Και αυτό να το συμφωνήσουμε σήμερα.Να κάνουμε λοιπόν ΤΩΡΑ, με τόλμη το αναγκαίο βήμα. Σας ευχαριστώ.
