Ο Δεκέμβριος στην Αθήνα δεν είναι ποτέ απλώς μια εποχή. Για χιλιάδες ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο της πόλης, είναι μια καθημερινή δοκιμασία, ένα αδιάκοπο μέτωπο με το κρύο, τη βροχή, την απόσταση από μια κανονικότητα που πολλοί θεωρούν δεδομένη. Η ανάρτηση του Δημάρχου Αθηναίων, Χάρη Δούκα, δεν είναι μια ακόμη τυπική δημοτική ανακοίνωση· είναι μια υπενθύμιση ότι η πολιτική ευθύνη αποκτά πραγματικό νόημα μόνο όταν αγγίζει τον άνθρωπο που δεν έχει τίποτα άλλο εκτός από την ίδια του την επιβίωση.
Καθώς η πόλη αλλάζει ρυθμό, στολισμένη με φώτα, βιτρίνες και μια τεχνητή λάμψη ζεστασιάς, υπάρχει ένα άλλο, παράλληλο τοπίο. Εκεί όπου το κρύο δεν σημαίνει απλώς χειμώνα, αλλά κίνδυνο. Εκεί όπου οι βροχερές νύχτες δεν σημαίνουν ρομαντική ατμόσφαιρα, αλλά εγκλωβισμό σε υγρά παγκάκια, σε στοές που δεν προσφέρουν τίποτα περισσότερο από ένα προσωρινό καταφύγιο.
Η ανάρτηση του Δημάρχου φέρει μια διπλή διάσταση: αναδεικνύει το έργο του Δήμου, αλλά κυρίως αποκαλύπτει την ηθική υποχρέωση μιας πόλης που δεν μπορεί να επιτρέψει η ανθρώπινη αξιοπρέπεια να γίνεται θύμα του καιρού.
Η παρουσία της Ομάδας Street Work του Δήμου Αθηναίων και του ΚΥΑΔΑ δεν αποτυπώνεται σε στατιστικά, αλλά σε ανθρώπινες συναντήσεις. Εκείνοι που βγαίνουν κάθε βράδυ στους δρόμους, στις στοές, σε γωνίες που σχεδόν κανείς δεν κοιτά, δεν εκτελούν απλώς ένα καθήκον· οικοδομούν μια αόρατη ασπίδα προστασίας για τους πιο ευάλωτους. Η φράση «εκεί που πολλοί προσπερνούν, εμείς σταματάμε» δεν είναι ρητορικό σχήμα. Είναι πολιτική στάση, κοινωνική πράξη, αλλά και ένας ευθύς υπαινιγμός προς όσα χρόνια η πόλη επιτρέπει να χαθούν ανθρώπινες ζωές στην ανωνυμία των δρόμων.
Σε μια περίοδο όπου η κεντρική κυβέρνηση συχνά παρουσιάζει την κοινωνική πολιτική σαν λογιστική άσκηση, ο Δήμος Αθηναίων επιλέγει τον δρόμο της πράξης. Το κρύο δεν είναι θεωρητικό· είναι διαπεραστικό, αμείλικτο. Και η απάντηση που δίνει ο Δήμος μέσα από το Street Work, με διακριτικότητα αλλά και επιμονή, είναι το ελάχιστο θεσμικό αντίβαρο απέναντι σε μια πραγματικότητα που δεν διορθώνεται με υποσχέσεις, αλλά με διαρκή παρουσία δίπλα σε ανθρώπους που η Πολιτεία για χρόνια άφησε αόρατους.
Η ανάρτηση ενσωματώνει ένα βασικό μήνυμα: μέσα στην περίοδο των γιορτών, όπου η ευαισθησία γίνεται συχνά πρόσχημα εμπορικής κατανάλωσης, κάποιοι επιλέγουν να δώσουν βαρύτητα στην ουσία. Το να μη μείνει «κανένας άνθρωπος μόνος στο σκοτάδι» δεν είναι απλώς ευχή. Είναι δέσμευση, και μάλιστα σε έναν δήμο που κουβαλά μια τεράστια κοινωνική ευθύνη. Η προτεραιότητα που δίνεται όχι μόνο στη προσωρινή φιλοξενία αλλά και στη δυνατότητα ενός πιο μόνιμου «δικού τους» σπιτιού, δείχνει έναν άλλο τρόπο διοίκησης: όχι διαχείριση της φτώχειας, αλλά σταδιακή έξοδο από αυτήν.
Το ανθρώπινο αποτύπωμα αυτής της προσπάθειας γίνεται ακόμη πιο εμφανές στην έκκληση προς τους πολίτες.
Η δημοτική αρχή ζητά ενεργή συμμετοχή. «Κάθε ειδοποίηση μπορεί να γίνει μια ευκαιρία αξιοπρέπειας» σημειώνει ο Δήμαρχος, μετατρέποντας την καθημερινή αδιαφορία σε πιθανότητα σωτηρίας. Δεν πρόκειται για ηθικολογία· πρόκειται για μια προσπάθεια καλλιέργειας συλλογικής ευθύνης, σε μια πόλη που συχνά συνηθίζει να στρέφει αλλού το βλέμμα. Η παροχή τηλεφώνων, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και η δυνατότητα χρήσης εφαρμογής όπως το Novoville, δείχνουν μια οργανωμένη δομή έτοιμη να παρέμβει, αρκεί κάποιος να κάνει την πρώτη κίνηση.
Αυτή η προσέγγιση, με έμφαση στην ανθρώπινη επαφή, στον διάλογο, στη ζεστασιά που μπορεί να προσφέρει μια ανθρώπινη παρουσία μέσα στο παγερό σκοτάδι, προσδίδει κοινωνική ουσία σε μια πολιτική πράξη που αλλιώς θα έμενε στη θεωρία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Χάρης Δούκας επιλέγει έναν λόγο που ακουμπά τη συλλογική συνείδηση.
Σε μια Αθήνα που τα τελευταία χρόνια ταλαιπωρήθηκε από προχειρότητες, αποσπασματικές πολιτικές και απουσία συνεκτικής κοινωνικής στρατηγικής, το μήνυμα αυτό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα.
Προβάλλει καθαρά πως η δημοτική αρχή επιχειρεί να αποδείξει ότι η κοινωνική μέριμνα δεν είναι επικοινωνιακό περιτύλιγμα, αλλά οργανωμένο, καθημερινό, σιωπηλό έργο. Και αυτό, σε αντίθεση με όσα συχνά εμφανίζονται ως «πρωτοβουλίες» άλλων θεσμών, δεν χρειάζεται θόρυβο για να φανεί. Αρκεί μια βάρδια μέσα στη βροχή· αρκεί ένα χέρι που προσφέρει μια κουβέρτα, μια ενημέρωση για φιλοξενία, μια συζήτηση που κρατά κάποιον σε επαφή με την ελπίδα.
Ο Δεκέμβριος στους δρόμους της Αθήνας γίνεται έτσι μια ζωντανή υπενθύμιση ότι ο πολιτισμός μιας πόλης κρίνεται από το πώς στέκεται δίπλα στους ανθρώπους της – όχι από τη βιτρίνα των στολισμών, αλλά από τις πράξεις στις πιο κρύες γωνιές της.
Και σε αυτό το επίπεδο, το μήνυμα του Δημάρχου λειτουργεί ως κάλεσμα ευθύνης και ταυτόχρονα ως πολιτική δήλωση: ότι η Αθήνα, όσο κι αν την πιέζουν, όσο κι αν κρατούν έξω από την κοινωνική ατζέντα οι κυβερνητικές επιλογές, δεν πρόκειται να αφήσει τους πιο αδύναμους να παγώσουν. Όχι όσο υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν, που ακούν, που δρουν.
Γιατί κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να είναι μόνος στον δρόμο. Και γιατί η αξιοπρέπεια δεν είναι πολυτέλεια. Είναι δικαίωμα.
