Με το νέο Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.), που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, χιλιάδες ακίνητα σε οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων χάνουν τη δυνατότητα οικοδόμησης αν είναι μικρότερα των 2 στρεμμάτων, προκαλώντας κύμα αντιδράσεων σε όλη τη χώρα. Ιδιοκτήτες που για δεκαετίες πλήρωναν φόρους για οικόπεδα, σήμερα βλέπουν τα ακίνητά τους να μετατρέπονται σε απλά αγροτεμάχια χωρίς καμία προοπτική δόμησης.

Η απόφαση του ΣτΕ έδειξε κόκκινη κάρτα στο υπουργείο, απορρίπτοντας το αρχικό σχέδιο Π.Δ. που προσπάθησε να νομιμοποιήσει τα «ξεχειλώματα» των οικιστικών ορίων που είχαν γίνει από τις Νομαρχίες από τη δεκαετία του ’80. Το δικαστήριο έκρινε ότι οι τότε επεκτάσεις έγιναν αναρμοδίως και χωρίς τεκμηρίωση, αγνοώντας τις πραγματικές εξελίξεις και ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.

Τι Προβλέπει το Νέο Π.Δ.

Στο νέο πλαίσιο, ορίζονται τρεις ζώνες:

• Ζώνη Α: Ο παλιός πυρήνας οικισμών πριν το 1923, όπως προκύπτει από αεροφωτογραφίες του 1939 ή του 1945.

• Ζώνη Β: Ο συνεκτικός πυρήνας που δημιουργήθηκε μεταξύ 1923 και 1983.

• Ζώνη Β’1: Διάσπαρτες δόμησεις μετά το 1983, όπου δημιουργείται το μεγαλύτερο πρόβλημα, καθώς πλήθος ιδιοκτησιών βρέθηκαν εκτός ορίων.

Όσοι ιδιοκτήτες διαθέτουν γεωτεμάχια κάτω των 2 στρεμμάτων, χάνουν ουσιαστικά κάθε δυνατότητα οικοδόμησης. Για τα άνω των 2 στρεμμάτων, εξετάζεται η δημιουργία Περιοχών Ελέγχου Χρήσεων (ΠΕΧ) με ειδικούς όρους δόμησης, ώστε να σωθούν κάποιες ιδιοκτησίες, αλλά και αυτές με αυξημένες απαιτήσεις σε αρτιότητα και πρόσωπο σε δρόμο.

Το υπουργείο έχει ήδη προχωρήσει σε μελέτη του οδικού δικτύου στα νησιά, που θα κρίνει την οικοδομησιμότητα βάσει νέων κριτηρίων. Ωστόσο, για την ηπειρωτική χώρα, η διαδικασία αναμένεται να καθυστερήσει σημαντικά.

Σφοδρές Αντιδράσεις και Πιέσεις

Η δημοσίευση του νέου ΦΕΚ προκάλεσε έντονη αντίδραση από φορείς όπως το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ), την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), βουλευτές και δημάρχους. Όλοι κάνουν λόγο για καταστροφή της μικρομεσαίας ιδιοκτησίας, που θα οδηγήσει σε υποβάθμιση της τοπικής ανάπτυξης και σε απώλεια ελέγχου της πολεοδόμησης από τους δήμους.

Ο πρόεδρος του ΤΕΕ Κρήτης, Βασίλης Κοντεζάκης, υπογράμμισε πως «κάθε οικόπεδο κάτω των 2 στρεμμάτων μετατρέπεται σε μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο αγροτεμάχιο», ενώ ο δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, Βασίλης Κεγκέρογλου, έκανε λόγο για «Προκρούστεια κλίνη» που παραλύει την αναπτυξιακή προοπτική περιοχών, ακόμη και εκείνων με στρατηγικά έργα όπως το νέο διεθνές αεροδρόμιο στο Καστέλι.

Στη Βουλή, βουλευτές όπως ο Μιχάλης Κατρίνης (ΠΑΣΟΚ) και ο Κωνσταντίνος Κεφαλογιάννης (ΝΔ) άσκησαν κριτική στο Π.Δ., καταγγέλλοντας ότι η αυστηρή εφαρμογή παλιών κριτηρίων (έως το 1983) αγνοεί την πραγματική εξέλιξη και τις σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές ανάγκες.

Η Πραγματική Διάσταση

Παρά τις αντιδράσεις, το ΣτΕ υπενθυμίζει πως η επέκταση των οικισμών δεν απαγορεύεται — απλώς πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς και να τηρείται ο σχεδιασμός. Το υπουργείο Περιβάλλοντος βρέθηκε, ωστόσο, εκτεθειμένο καθώς επιχείρησε να χρησιμοποιήσει την ευκαιρία για να “νομιμοποιήσει” παλιές παρατυπίες, τις οποίες το ΣτΕ δεν αποδέχθηκε.

Η πραγματικότητα, λοιπόν, είναι πιο σύνθετη: δεν πρόκειται για μία “απαγόρευση ανάπτυξης”, αλλά για προσπάθεια επιστροφής σε ένα πιο συγκροτημένο πολεοδομικό σχεδιασμό — με τίμημα, όμως, την απαξίωση περιουσιών, τη δυσαρέσκεια των μικροϊδιοκτητών και, πιθανώς, την ενίσχυση όσων διαθέτουν κεφάλαια για μεγάλες ιδιωτικές πολεοδομήσεις.

Το διακύβευμα πλέον είναι μεγάλο: Θα καταφέρει το κράτος να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στο σεβασμό στη νομιμότητα και στην ανάγκη στήριξης της μικρομεσαίας περιουσίας;
Ή θα οδηγηθούμε, τελικά, σε μία νέα εποχή πολεοδομικής ανισότητας, όπου οι λίγοι θα μπορούν να χτίζουν και οι πολλοί όχι;