Χαρακτηριστικά καρτέλ δείχνει να έχει η ελληνική ακτοπλοΐα σύμφωνα με την προκαταρκτική έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού.
Όπως προέκυψε από την χαρτογράφηση της αγοράς, δύο όμιλοι ελέγχουν σήμερα το 60 % του στόλου στα δρομολόγια μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Παρά την άρση του καμποτάζ από το 2002, δεν έχει ενισχυθεί ο ανταγωνισμός ούτε έχει ανανεωθεί ο στόλος σε ικανοποιητικό βαθμό, ενώ πολλές λιγότερο τουριστικές γραμμές παραμένουν υποβαθμισμένες.
Η επιτροπή, σύμφωνα με την ανακοίνωσή της, αποφάσισε την έναρξη κλαδικής έρευνας στην ελληνική ακτοπλοΐα, ασκώντας τη σχετική αρμοδιότητά της βάσει του άρθρου 40 του ν. 3959/2011.
Ειδικότερα, στην ανακοίνωση σημειώνεται ότι η προκαταρκτική έρευνα της Υπηρεσίας, για την οποία χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο της χαρτογράφησης αγορών (άρθρο 14 παρ. 2 περ. ιθ΄), αναδεικνύει τους ακόλουθους προβληματισμούς στον κλάδο της ακτοπλοΐας:
- Ο ανταγωνισμός στην ακτοπλοϊκή αγορά έχει χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου με δύο μεγάλες εταιρείες/ομίλους να κατέχουν το 60% του στόλου στην ακτοπλοΐα μεσαίων και μεγάλων αποστάσεων. Παρά την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς με την άρση του καμποτάζ (σταδιακά από το 2002), η ποιότητα της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας (υπό την έκφανση της ηλικίας στόλου, του χρόνου ταξιδιού, κ.λπ.) και η προσβασιμότητα πολλών νησιών παραμένει χαμηλή (με εξαίρεση ορισμένες γραμμές με αυξημένη τουριστική κίνηση), ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ενίσχυσης του ανταγωνισμού και εισόδου νεών εταιρειών.
- Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς, και, ειδικότερα, οι ρυθμίσεις της διαδικασίας (ελεύθερης) δρομολόγησης, καταλείπουν σημαντικό περιθώριο στρεβλώσεων και άμβλυνσης της έντασης του ανταγωνισμού στη βάση των επιχειρηματικών πλάνων και στρατηγικών των ακτοπλοϊκών εταιρειών, ιδίως σε ό,τι αφορά στον ορθολογικό σχεδιασμό του δικτύου θαλασσίων συγκοινωνιών, στην αποτελεσματική παροχή ποιοτικών μεταφορικών υπηρεσιών και, εν τέλει, στις τιμές της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας.
- Με δεδομένους τους κανόνες ελεύθερης δρομολόγησης, ο συμπληρωματικός διορθωτικός μηχανισμός των συμβάσεων δημόσιας υπηρεσίας είναι πλέον απαραίτητος για την κάλυψη των νησιωτικών περιοχών, γεγονός που ενδεικνύει αναποτελεσματικότητες στην υφιστάμενη λειτουργία της ελεύθερης ακτοπλοϊκής αγοράς και αυξάνει το κόστος, για τον κρατικό προϋπολογισμό, εξυπηρέτησης των ελληνικών νησιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό αυτών των συμβάσεων εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί σε απόλυτους αριθμούς κατά 1400% από την απελευθέρωση της αγοράς μέχρι σήμερα (από 10 εκατ. ευρώ το 2001, σε 152 εκατ. το 2024).
- Σήμερα, το ακτοπλοϊκό δίκτυο έχει αναπτυχθεί ως ένα δίκτυο αστέρι (star network) με κέντρο το λιμάνι του Πειραιά. Το γεγονός αυτό, δεδομένου και ότι η σχέση λιμένων και ακτοπλοϊκής υπηρεσίας είναι άμεσα συνδεδεμένη και συμπληρωματική στο πλαίσιο μιας ενιαίας δικτυακής αλυσίδας αξίας, σε συνδυασμό με τις χρόνιες ελλείψεις στο σύνολο των λιμενικών υποδομών της χώρας, και ειδικά στους νησιωτικούς λιμένες, επηρεάζει την παροχή της ακτοπλοϊκής υπηρεσίας, τόσο στην πλευρά της προσφοράς της υπηρεσίας όσο και στην πλευρά της ικανοποίησης της ζήτησης, και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα βελτίωσης της αποτελεσματικότητας του κλάδου.
- Η συνεχής αναδιάρθρωση και μεταβολή των φορέων εποπτείας της αγοράς των ακτοπλοϊκών μεταφορών στην Ελλάδα εγείρει προβληματισμό ως προς τη δημιουργία ενός ασταθούς εποπτικού τοπίου, με ενδεχόμενες αλληλεπικαλύψεις και συγκρούσεις αρμοδιοτήτων, και ενός μη συνεκτικού ρυθμιστικού πλαισίου σε εθνικό επίπεδο.
Η Επιτροπή επισημαίνει ότι μέσω της κλαδικής έρευνας, η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα διερευνήσει εις βάθος τις ανωτέρω προκαταρτικές παρατηρήσεις, και εν γένει τις συνθήκες ανταγωνισμού στον κλάδο της ελληνικής ακτοπλοΐας, προκειμένου να διαπιστώσει τυχόν στρεβλώσεις και να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά.
