Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει τη δυνατότητα ένταξης νέων μελών χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου, μια κίνηση που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για την Ουκρανία, τη Μολδαβία και το Μαυροβούνιο.
Η πρόταση συζητείται σε πρώιμο στάδιο και στοχεύει να ξεμπλοκάρει τη διαδικασία διεύρυνσης, επιτρέποντας στα κράτη αυτά να απολαμβάνουν τα οφέλη της ΕΕ χωρίς να μπορούν να ασκήσουν βέτο, μέχρι να γίνουν θεσμικές μεταρρυθμίσεις.
Οι εντάσεις με χώρες όπως η Ουγγαρία και η αντίσταση μερικών μελών δείχνουν τις βαθιές εσωτερικές διαφορές στο μπλοκ, ενώ η διεύρυνση θεωρείται στρατηγική απάντηση στην επεκτατική Ρωσία.
Όπως αναφέρει το politico, νέες χώρες θα μπορούσαν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου, σε μια κίνηση που θα μπορούσε να κάνει ηγέτες όπως ο Ούγγρος Βίκτορ Όρμπαν πιο δεκτικούς στην ένταξη χωρών όπως η Ουκρανία στο μπλοκ.
Η πρόταση για αλλαγή των κανόνων ένταξης στην ΕΕ βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και θα πρέπει να εγκριθεί από όλα τα υπάρχοντα κράτη-μέλη, σύμφωνα με τρεις Ευρωπαίους διπλωμάτες και έναν αξιωματούχο της ΕΕ που γνωρίζει τις συζητήσεις.
Η ιδέα είναι τα νέα μέλη να αποκτήσουν πλήρη δικαιώματα μόλις η ΕΕ αναδιαρθρώσει τον τρόπο λειτουργίας της, ώστε να είναι πιο δύσκολο για μεμονωμένες χώρες να ασκήσουν βέτο σε πολιτικές.
Πρόκειται για την τελευταία προσπάθεια κυβερνήσεων υπέρ της διεύρυνσης της ΕΕ, όπως η Αυστρία και η Σουηδία, να δώσουν νέα πνοή σε μια διαδικασία διεύρυνσης που αυτή τη στιγμή μπλοκάρεται από τη Βουδαπέστη και λίγες ακόμη πρωτεύουσες, λόγω φόβων ότι θα φέρει ανεπιθύμητο ανταγωνισμό στις τοπικές αγορές ή θα θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα ασφαλείας.
Η διεύρυνση έχει καταστεί στρατηγική προτεραιότητα της ΕΕ εν μέσω της επεκτατικής ατζέντας του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, αν και η προσπάθεια αύξησης των μελών από τα 27 στα 30 μέσα στην επόμενη δεκαετία αναδεικνύει τις εσωτερικές διαιρέσεις του μπλοκ.
«Τα μελλοντικά μέλη θα πρέπει να υποχρεωθούν να παραλείψουν το δικαίωμα βέτο έως ότου εφαρμοστούν βασικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις, όπως η εισαγωγή της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στις περισσότερες πολιτικές περιοχές», δήλωσε ο Άντον Χόφρεϊτερ, πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του γερμανικού Bundestag. «Η διεύρυνση δεν πρέπει να επιβραδυνθεί από μεμονωμένα κράτη-μέλη που μπλοκάρουν μεταρρυθμίσεις».
Η πρωτοβουλία θα επέτρεπε σε χώρες που βρίσκονται στη διαδικασία ένταξης, όπως η Ουκρανία, η Μολδαβία και το Μαυροβούνιο, να απολαμβάνουν πολλά από τα οφέλη της συμμετοχής στην ΕΕ, αλλά χωρίς δικαίωμα βέτο κάτι που οι κυβερνήσεις της ΕΕ θεωρούν πάντοτε ως το απόλυτο εργαλείο για να αποτρέψουν πολιτικές που δεν τους αρέσουν.
Η σκέψη πίσω από την πρόταση η οποία συζητείται ανεπίσημα μεταξύ των χωρών της ΕΕ και της Επιτροπής, σύμφωνα με τους ίδιους διπλωμάτες και αξιωματούχους, είναι ότι η ένταξη νέων χωρών χωρίς δικαίωμα βέτο, τουλάχιστον στην αρχή της συμμετοχής τους, θα τους επιτρέψει να ενταχθούν με πιο ευέλικτους όρους, χωρίς να απαιτείται αναθεώρηση των βασικών συνθηκών της ΕΕ, κάτι που πολλές κυβερνήσεις θεωρούν αδύνατο.
Προηγουμένως, οι ηγέτες της ΕΕ επέμεναν ότι μια τέτοια αναθεώρηση ήταν απαραίτητη πριν η ένωση μπορέσει να δεχθεί νέα μέλη όπως η Ουκρανία, τονίζοντας τον κίνδυνο αύξησης των αδιεξόδων στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, οι προσπάθειες κατάργησης του δικαιώματος βέτο για τα υπάρχοντα μέλη της ΕΕ έχουν συναντήσει έντονη αντίσταση, όχι μόνο από την Ουγγαρία αλλά και από τη Γαλλία και την Ολλανδία.
Αυξανόμενη απογοήτευση
Το σχέδιο για ένταξη νέων μελών χωρίς πλήρη δικαιώματα ψήφου θα «διασφαλίσει ότι θα παραμείνουμε ικανοί να δρούμε ακόμη και σε μια διευρυμένη ΕΕ», δήλωσε ο Χόφρεϊτερ. «Από τις συζητήσεις με εκπροσώπους των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, λαμβάνω σαφή μηνύματα ότι αυτή η προσέγγιση θεωρείται εποικοδομητική και εφαρμόσιμη».
Η απαίτηση να μην εντάσσονται νέες χώρες έως ότου η ΕΕ μεταρρυθμίσει τον τρόπο λειτουργίας της κινδυνεύει να «μπλοκάρει τη διεύρυνση από την πίσω πόρτα», πρόσθεσε.
Η ώθηση αυτή συμπίπτει με την αυξανόμενη απογοήτευση στις υποψήφιες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Δυτικών Βαλκανίων, που έχουν προχωρήσει σε εκτεταμένες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, αλλά παραμένουν μακριά από την ένταξη χρόνια μετά την αίτησή τους. Στην περίπτωση του Μαυροβουνίου, οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη στην ΕΕ ξεκίνησαν το 2012.
«Η τελευταία χώρα που εντάχθηκε ήταν η Κροατία πριν από περισσότερα από 10 χρόνια και στο μεταξύ το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε», δήλωσε ο Πρόεδρος του Μαυροβουνίου, Γιακόβ Μιλατόβιτς, σε συνέντευξη στο POLITICO. «Γι’ αυτό πιστεύω ότι τώρα είναι η ώρα να αναζωογονηθεί η διαδικασία, να αναβιώσει και λίγο η ιδέα της ΕΕ ως ενός συλλόγου που εξακολουθεί να ασκεί έλξη».
Ο αντιπρόεδρος της ουκρανικής κυβέρνησης, Τάρας Κατσκα, εξέφρασε παρόμοιες ανησυχίες, καλώντας για «δημιουργικές» λύσεις για να ξεμπλοκαριστεί η διεύρυνση της ΕΕ. Η προσπάθεια της Ουκρανίας να ενταχθεί στην ΕΕ καθυστερεί επί του παρόντος λόγω βέτο από την Ουγγαρία.
«Η αναμονή δεν είναι επιλογή», δήλωσε ο Κατσκα σε συνέντευξή του. «Χρειαζόμαστε λύση εδώ και τώρα. Αυτό είναι σημαντικό για την Ουκρανία αλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση… Πιστεύω ότι, όπως η Ρωσία δοκιμάζει την ευρωπαϊκή ασφάλεια με τα drones, το ίδιο γίνεται και υπονομεύοντας την ενότητα της ΕΕ».
Ενώ η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει θέσει τη διεύρυνση στο επίκεντρο της στρατηγικής της, προωθώντας πιθανή ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας έως το 2030, οι χώρες της ΕΕ έχουν μέχρι στιγμής αντισταθεί σε προσπάθειες επιτάχυνσης της διαδικασίας.
Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι χώρες της ΕΕ απέρριψαν μια προσπάθεια του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, να προχωρήσει η διεύρυνση, όπως ανέφερε πρώτα το POLITICO.
Ηγέτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Σερβία, θα συναντηθούν με Ευρωπαίους ηγέτες την Τετάρτη στο Λονδίνο για τη Σύνοδο της διαδικασίας του Βερολίνου, εστιάζοντας στην ενίσχυση της ολοκλήρωσης αυτών των χωρών ως προάγγελο της ένταξης στην ΕΕ.
Εν όψει επικείμενης αξιολόγησης της Επιτροπής για την κατάσταση των διαπραγματεύσεων διεύρυνσης με τις διάφορες υποψήφιες χώρες, το λεγόμενο «πακέτο διεύρυνσης», ένας διπλωμάτης της ΕΕ πρότεινε ότι η Επιτροπή θα μπορούσε επίσης να επιδιώξει την επιτάχυνση της διαδικασίας, προχωρώντας σε διαπραγματεύσεις χωρίς να ζητά την επίσημη έγκριση και των 27 χωρών της ΕΕ σε κάθε στάδιο. Αυτό θα απέτρεπε επίσης να δίνεται βέτο στον Όρμπαν σε κάθε φάση της διαπραγμάτευσης.
Σημαντικό είναι ότι, ως μέρος του πακέτου διεύρυνσης, η Επιτροπή αναμένεται να προτείνει επίσης εσωτερικές μεταρρυθμίσεις της ΕΕ για να προετοιμαστεί το μπλοκ για την ένταξη νέων μελών.
Επεκτατική Ρωσία
Ξεχωριστά, ένα πρώιμο προσχέδιο συμπερασμάτων για τη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες την Πέμπτη δεν αναφέρει τίποτα για διεύρυνση, προς αγανάκτηση των χωρών που στηρίζουν τη διεύρυνση.
Η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση προβάλλεται συχνά ως το βασικό γεωπολιτικό εργαλείο του μπλοκ απέναντι σε μια επιθετική Ρωσία.
«Όταν κοιτάζουμε τη διεύρυνση σήμερα, ένα πράγμα είναι σαφές: Πρέπει να γίνουμε πιο γρήγοροι, λιγότερο γραφειοκρατικοί και πιο αποτελεσματικοί», δήλωσε η υπουργός Ευρώπης της Αυστρίας, Κλαούντια Πλάκολμ, στο POLITICO. «Αν η ΕΕ δεν αυξήσει τις ταχύτητές της, θα χάσουμε έδαφος προς τρίτους παράγοντες που ήδη περιμένουν να πάρουν τη θέση μας».
Η μελλοντική ένταξη στην ΕΕ ήταν καθοριστικό ζήτημα στις πρόσφατες εκλογές της Μολδαβίας, που κέρδισε η φιλοευρωπαϊκή πρόεδρος Μαΐα Σάντου, ενώ η ένταξη στην ΕΕ ήταν κύριος στόχος για την Ουκρανία από τις διαδηλώσεις του Μαϊντάν το 2014 κατά της ρωσικής κυριαρχίας.
«Οι Ουκρανοί αγωνίζονται κάθε μέρα εδώ και τριάμισι χρόνια για να κρατήσουν τη Ρωσία εκτός Ευρώπης», δήλωσε η Επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ, Μάρτα Κος, σε γραπτά σχόλια προς το POLITICO. «Στη Μολδαβία, η αξιοπιστία της προοπτικής της ΕΕ ήταν καθοριστική … Είμαι βέβαιη ότι τα κράτη-μέλη δεν θα θέσουν σε κίνδυνο αυτό».
Παρά την πίεση από τις Βρυξέλλες, οι ηγέτες της ΕΕ που αντιμετωπίζουν αυξανόμενη υποστήριξη για ακροδεξιές δυνάμεις στο εσωτερικό φαίνεται να μην βιάζονται να εκκινήσουν την επέκταση του μπλοκ σε 30 μέλη και πέραν αυτών.
Σε συνέντευξη Τύπου τον Ιούλιο, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μέρτς άφησε να διαφανεί ότι δεν αναμένει η Ουκρανία να ενταχθεί στην ΕΕ εντός του επερχόμενου επταετούς προϋπολογισμού, που ισχύει έως το 2034.
Η ένταξη της Ουκρανίας «πιθανότατα δεν θα έχει άμεσο αντίκτυπο στη μεσοπρόθεσμη οικονομική προοπτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δήλωσε ο Μέρτς εκείνη την περίοδο.
