Ο επόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ αναμένεται να παρουσιαστεί την επόμενη εβδομάδα, μαζί με ένα σχέδιο για τον τρόπο διαχείρισης των χρημάτων που προορίζονται για τους αγρότες, μια εξέλιξη που προϊδεάζει τους ευρωπαίους αγρότες ότι επίκειται άμεσα μια απειλή στα μέσα διαβίωσής τους και ήδη απειλούν να βγουν στους δρόμους, όπως εκτιμά το Politico.
«Έχω το τρακτέρ και είμαι έτοιμος», προειδοποίησε ο Massimiliano Giansanti, επικεφαλής του ισχυρού ευρωπαϊκού λόμπι για τη γεωργία Copa, απαντώντας σε εικασίες ότι ο τεράστιος προϋπολογισμός της ΕΕ για τη γεωργική βοήθεια, η Κοινή Αγροτική Πολιτική, αντιμετωπίζει σοβαρές περικοπές.
Έχουμε αναλύσει τα στοιχεία για το τι διακυβεύεται: πώς η ΚΑΠ εντάσσεται τώρα στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό του μπλοκ και τις βασικές αλλαγές που θα προσέχουν οι αγρότες όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοινώσει την πρότασή της για τα έτη 2028-2034.
Το Politico παρουσιάζει τα σημερινά δεδομένα με μια σειρά από ερωτήσεις και απαντήσεις μαζί με αποκαλυπτικά διαγράμματα.
Για πόσα χρήματα μιλάμε;
Πολλά. Η ΚΑΠ αποτελεί σχεδόν το ένα τρίτο του τρέχοντος επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ ύψους 1,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Αυτό το ποσό συμπληρώθηκε με προσωρινή χρηματοδότηση για να βοηθηθεί το μπλοκ να ανακάμψει από την πανδημία, ανεβάζοντας το συνολικό χρηματικό ποσό στα 386,6 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αυτό ισοδυναμεί με πληρωμές από 53 έως 59 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο.
Σε τι χρησιμεύουν τα χρήματα;
Η απάντηση σε αυτό είναι πιο περίπλοκη. Τα χρήματα της ΚΑΠ καταβάλλονται στο πλαίσιο δύο «πυλώνων» χρηματοδότησης. Ο Πυλώνας Ένα περιλαμβάνει ετήσιες άμεσες πληρωμές στους αγρότες για την ενίσχυση των εισοδημάτων τους και χρηματοδότηση για μέτρα σταθεροποίησης των αγορών. Ο Πυλώνας Δύο είναι η χρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης, η οποία συχνά καταβάλλεται σε διάστημα αρκετών ετών και συγχρηματοδοτείται από τις χώρες μέλη.
Προσθέτοντας ένα επίπεδο πολυπλοκότητας, τα χρήματα που διατίθενται σε κάθε πυλώνα αποφασίζονται στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού. Ο τρέχων προϋπολογισμός ισχύει από το 2021 έως το 2027. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο δαπανώνται αυτά τα χρήματα αποφασίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις χώρες μέλη στα «Στρατηγικά Σχέδια της ΚΑΠ» τους, και αυτά ισχύουν από το 2023 έως το 2027. Τα υπόλοιπα στοιχεία σε αυτήν την ενότητα βασίζονται σε αυτά τα εθνικά σχέδια.
Τα περισσότερα κεφάλαια στα στρατηγικά σχέδια — 189 δισεκατομμύρια ευρώ — πρόκειται να καταβληθούν στο πλαίσιο του Πυλώνα Ένα ως ετήσιες άμεσες πληρωμές. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών είναι «αποσυνδεδεμένες πληρωμές».
Ενώ οι συνδεδεμένες πληρωμές συνδέουν άμεσα το χρηματικό ποσό που λαμβάνει ένας αγρότης με την παραγωγή του — η οποία θα μπορούσε να μετρηθεί από τον αριθμό των ζώων που έχει ή τα εκτάρια μιας συγκεκριμένης καλλιέργειας που συγκομίζεται — το μέγεθος των αποσυνδεδεμένων πληρωμών βασίζεται απλώς στην έκταση μιας γεωργικής εκμετάλλευσης.
Οι περισσότερες άμεσες πληρωμές παρέχουν βασική εισοδηματική στήριξη στους αγρότες, με ορισμένες να προορίζονται ειδικά για νέους αγρότες.
Επιπλέον, το 25% των άμεσων πληρωμών προορίζονται για οικολογικά προγράμματα, υποστηρίζοντας τους αγρότες να υιοθετήσουν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Ωστόσο, αυτά τα προγράμματα έχουν επικριθεί για τη χρηματοδότηση του status quo αντί να παρέχουν αποτελεσματικά κίνητρα στους αγρότες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Το υπόλοιπο ποσό στο πλαίσιο του Πυλώνα Ένα — 8,9 δισεκατομμύρια ευρώ — πηγαίνει στην υποστήριξη βασικών τομέων. Οι τομείς του οίνου και των οπωροκηπευτικών διεκδικούν το 47% αυτού του συνόλου ο καθένας.
Τέλος, 66 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν διατεθεί για χρηματοδότηση «αγροτικής ανάπτυξης» στο πλαίσιο του Πυλώνα Δύο στα στρατηγικά σχέδια των χωρών μελών. Στην πραγματικότητα, αυτά τα κεφάλαια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για μια μεγάλη ποικιλία έργων και μεγάλο μέρος των χρημάτων εξακολουθεί να πηγαίνει απευθείας στους αγρότες.
Για παράδειγμα, οι εθελοντικές δεσμεύσεις παρέχουν κεφάλαια για φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές, παρέχεται επενδυτική βοήθεια για γεωργικό εξοπλισμό και επιπλέον χρήματα δίνονται επίσης σε αγροκτήματα σε «περιοχές που αντιμετωπίζουν φυσικούς περιορισμούς».
Στην πραγματικότητα, ένα σχετικά μικρό ποσοστό αυτής της χρηματοδότησης πηγαίνει σε έργα καθαρά αγροτικής ανάπτυξης μέσω επιχορηγήσεων LEADER/Κοινοτικής Τοπικής Ανάπτυξης.
Ποιες χώρες λαμβάνουν τα περισσότερα χρήματα;
Οι χώρες μέλη λαμβάνουν χρηματοδότηση της ΚΑΠ από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ κάθε επτά χρόνια. Οι μεγάλες χώρες με εκτάσεις γεωργικής γης λαμβάνουν φυσικά μεγαλύτερα χρηματικά ποσά.
Η Γαλλία είναι γνωστή ως ο μεγάλος νικητής όσον αφορά το ποσό των χρημάτων της ΚΑΠ που της διατίθεται, ακολουθούμενη από την Ισπανία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Πολωνία.
Ωστόσο, οι αγρότες σε πολύ μικρότερες χώρες όπως η Εσθονία και η Σλοβακία ιστορικά βασίζονται περισσότερο στις επιδοτήσεις, παρά το σχετικά μικρό μερίδιό τους στην πίτα.
Πώς έχει αλλάξει η ΚΑΠ με την πάροδο του χρόνου;
Η ΚΑΠ έχει αναδιαρθρωθεί αρκετές φορές, με πιο αξιοσημείωτη την εισαγωγή των άμεσων πληρωμών το 1992 και τη μετάβαση από συνδεδεμένες σε μεγάλο βαθμό αποσυνδεδεμένες πληρωμές το 2003.
Η πιο πρόσφατη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ εισήγαγε στρατηγικά εθνικά σχέδια για κάθε χώρα μέλος και δημιούργησε το σύστημα οικολογικών προγραμμάτων.
Παρόλο που οι δαπάνες της ΚΑΠ σε τρέχουσες τιμές έχουν αυξηθεί σε γενικές γραμμές σε ετήσια βάση, το μερίδιο των συνολικών δαπανών της ΕΕ που πηγαίνει στην ΚΑΠ μειώνεται σταθερά.
Αυτή η πτωτική τάση είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα διαδοχικών μεταρρυθμίσεων στο πεδίο εφαρμογής της ΚΑΠ και αυξημένων δαπανών σε άλλους τομείς του προϋπολογισμού της ΕΕ.
Η ιδιαίτερα απότομη πτώση του μεριδίου των δαπανών της ΚΑΠ στις συνολικές δαπάνες της ΕΕ τα τελευταία χρόνια πιθανότατα οφείλεται σε υψηλά επίπεδα δαπανών σε άλλους τομείς για να βοηθήσουν στην ανάκαμψη από την πανδημία.
Τι μπορούμε να περιμένουμε την επόμενη εβδομάδα; Με απλά λόγια, περικοπές, ξεκαθαρίζει το Politico.
Με την ΕΕ να επικεντρώνεται πλέον στην ενίσχυση των περιορισμένων αμυντικών της δυνατοτήτων και στην αποπληρωμή του δανεισμού της από την εποχή της Covid, οι υπολογισμοί δείχνουν περικοπές σε άλλους τομείς. Δεδομένου ότι η ΚΑΠ κατέλαβε σχεδόν το ένα τρίτο του προηγούμενου προϋπολογισμού, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα επιβιώσει αλώβητη.
Το πώς θα μπορούσαν να παρουσιαστούν και να δικαιολογηθούν οι υποθετικές περικοπές είναι ένα ξεχωριστό ζήτημα.
Φημολογείται ότι η ΚΑΠ θα μπορούσε να συγχωνευθεί με άλλα στοιχεία του προϋπολογισμού της ΕΕ – ιδίως με τη χρηματοδότηση της συνοχής. Η χρηματοδότηση της συνοχής χρησιμοποιείται για να βοηθήσει τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες μέλη να καλύψουν τη διαφορά με τις πλουσιότερες. Οι αγρότες φοβούνται ότι ο Δεύτερος Πυλώνας της ΚΑΠ, η χρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης, θα μπορούσε να απορροφηθεί από το Ταμείο Συνοχής και να καταλήξει να δαπανηθεί σε ευρύτερα έργα.
Ενώ υπήρξαν πρόσφατες νύξεις από τους διαπραγματευτές του προϋπολογισμού ότι το λόμπι των αγροτών μπορεί να κέρδισε τη μάχη για να αποφύγει τη συγχώνευση της ΚΑΠ και του Ταμείου Συνοχής, ο πόλεμος για το συνολικό μέγεθος του προϋπολογισμού μπορεί ήδη να έχει χαθεί.
