Πολύ πριν από τα κλιματιστικά, στην παλιά πόλη του Ντουμπάι τα σπίτια των κατοίκων διατηρούνταν δροσερά το καλοκαίρι, χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό έξυπνων τεχνικών για τη μείωση της θερμοκρασίας.
«Δεν υπάρχει τέτοια ζέστη όπως αυτή ενός απογεύματος στο Ντουμπάι. Είναι αδυσώπητη – και συχνά φτάνει σε θανατηφόρες θερμοκρασίες. Αλλά υπάρχει ένα ελάχιστα γνωστό μέρος της πόλης όπου μπορείτε να δροσιστείτε, και μάλιστα με τον παλιομοδίτικο τρόπο, χωρίς κλιματισμό. Καθώς μπαίνω στα στενά δρομάκια της ιστορικής γειτονιάς Αλ Φαχίντι, στο παλιό Ντουμπάι, βλέπω τα σκιερά σοκάκια με τους ψηλούς τοίχους. Δημιουργείται ξαφνικά ένα δροσερό αεράκι από το πουθενά.
Οι άνθρωποι που έχτισαν αυτό το μέρος ήξεραν πραγματικά τι έκαναν», σχολιάζει σε άρθρο της στο BBC η Σούμια Γκαγιάρτι.
Γύρω της, εκτός από σπίτια, υψώνονται και οι λεγόμενοι ανεμόπυργοι (barjeels) που ξεπερνούν σε ύψος τους τέσσερις ορόφους. Τα κτίσματα αυτά παίζουν βασικό ρόλο στον έλεγχο της θερμοκρασίας καθώς δροσίζουν τις κατοικίες που βρίσκονται πιο χαμηλά. Σε αυτό το ήρεμο, και ταπεινό μέρος της πόλης συγκριτικά με τους ουρανοξύστες και την επίδειξη πλούτου, η πολυτέλεια δίνει τη θέση της στη δημιουργικότητα και τη λειτουργικότητα. «Στην αρχιτεκτονική των δρόμων, μπορείτε να διαβάσετε την περιβαλλοντική σοφία ενός λαού που βρήκε τρόπο να επιβιώσει στην έρημο», σχολιάζει η Γκαγιάρτι.
Τμήματα της ιστορικής γειτονιάς Αλ Φαγίντι (η παλιά πόλη του Ντουμπάι) χρονολογούνται από το 1700, όταν οι ντόπιοι σταδιακά πέρασαν από τη νομαδική ζωή και αποφάσισαν να έχουν μόνιμες εγκαταστάσεις. Ωστόσο, τα ανθεκτικά στον καύσωνα κτίρια γίνονται όλο και πιο επίκαιρα σήμερα καθώς εμπνέουν τη σύγχρονη αρχιτεκτονική για πιο δροσερές πόλεις. Οι πολεοδόμοι στρέφονται σε μέρη όπως το παλιό Ντουμπάι για έμπνευση, ώστε να ανταποκριθούν στην κλιματική αλλαγή και στην απειλή της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας.
Πέρυσι, οι θερμοκρασίες στο Ντουμπάι έφτασαν τους 51 βαθμούς Κελσίου ενώ η «αίσθηση» της θερμοκρασίας που λαμβάνει υπόψη την υγρασία, άγγιξε ακόμα και τους 62 βαθμούς Κελσίου. Ο κλιματισμός είναι ευρέως διαδεδομένος στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), αντιπροσωπεύοντας περισσότερο από το 70% της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Παρά ταύτα, οι υποστηρικτές των παραδοσιακών τεχνικών ψύξης λένε ότι αυτές οι δοκιμασμένες πρακτικές για τη σκίαση των κτιρίων και τη διαχείριση της ροής του αέρα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να νικήσουν τη ζέστη χωρίς τεράστιους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.
«Οι κάτοικοι των Εμιράτων έχτιζαν σπίτια που ήταν εξαιρετικά ανθεκτικά στην έρημο», λέει ο Νουρ Αχμέντ, ξεναγός της Γκαγιάρτι στην παλιά πόλη. «Χρησιμοποιούσαν ανεμόπυργους για να “πιάνουν” τον δροσερό αέρα από έξω και να διώχνουν τον ζεστό αέρα από μέσα», προσθέτει ο Αχμέντ τονίζοντας ότι τα στενά σοκάκια και οι ψηλοί τοίχοι ευνοούν τη σκίαση όλο το 24ωρο.
Οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης σχεδίασαν «έξυπνα» σπίτια για τα δεδομένα της εποχής τα οποία μπορούσαν να αντέξουν στο σκληρό κλίμα της αραβικής ερήμου. Χρησιμοποίησαν τεχνολογίες όπως ανεμόπυργους, κλειστές αυλές, παράθυρα με πλέγμα που ονομάζονται mashrabiyas, σπίτια από κοραλλιογενή πέτρα και στενούς διαδρόμους που ονομάζονται sikkas. Ολα αυτά, όχι μόνο διατήρησαν χαμηλά τη θερμοκρασία αλλά δημιούργησαν και έναν οικισμό εξαιρετικής ομορφιάς.
«Η ομορφιά της αρχιτεκτονικής του Αλ Φαχίντι έγκειται στο γεγονός ότι χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές παθητικής ψύξης που όλες μαζί διατηρούν τη γειτονιά δροσερή», λέει ο Αχμέντ Αλ-Τζαφλά, από το Κέντρο Πολιτιστικής Κατανόησης του Ντουμπάι, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που προωθεί τον πολιτισμό και την ιστορία των Εμιράτων. «Οι πρόγονοί μας κατασκεύασαν ένα ολιστικό αρχιτεκτονικό σύστημα που βελτιστοποιούσε την ποιότητα του ανέμου, ενίσχυε τη σκιά και ελαχιστοποιούσε την έκθεση στον ήλιο. Ολα αυτά ήταν ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση άνετων θερμοκρασιών στο παλιό Ντουμπάι», προσθέτει.
«Οι ανεμόπυργοι είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις για την ψύξη των σπιτιών στην περιοχή του Κόλπου», λέει η Βρουσάλι Μάρτε, επίκουρη καθηγήτρια εσωτερικής αρχιτεκτονικής και σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Heriot-Watt του Ντουμπάι. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο έχουν υιοθετηθεί ευρέως σε σύγχρονα κτίρια και συγκροτήματα», στο Ντουμπάι.
Τα περισσότερα σπίτια στο παλιό Ντουμπάι διαθέτουν επίσης ακόμα τις εσωτερικές αυλές τους οι οποίες λειτουργούν ως θερμοστάτες, επιτρέποντας στον δροσερό αέρα να κατεβαίνει τη νύχτα και να διαχέεται στα γύρω δωμάτια. Εξοπλισμένες με ψηλούς τοίχους, αυτές οι αυλές παρέχουν προστασία από τη σκόνη και την άμμο και ελαχιστοποιούν την έκθεση στον ήλιο.
«Οι αυλές του παλιού Ντουμπάι δεν προσφέρουν μόνο τις ανέσεις του φυσικού φωτός, του δροσερού αέρα και της σκιάς, αλλά και έναν ιδιωτικό, ασφαλή και ήσυχο εσωτερικό χώρο για τους κατοίκους του σπιτιού», προσθέτει η Μάρτε.
