Η πρόσφατη έλευση κλιμακίου της OLAF στην Αθήνα δεν αποτελεί μια τυπική διαδικαστική πράξη αλλά μια θεσμικά κατοχυρωμένη διερεύνηση που ενεργοποιείται αποκλειστικά όταν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις προς εξέταση. Οι ευρωπαίοι ελεγκτές, λειτουργώντας υπό σαφές νομικό πλαίσιο και χωρίς δυνατότητα πολιτικών παρεμβάσεων, εστίασαν σε δύο διαγωνισμούς της περιόδου 2023–2024. Η έρευνα δεν προδικάζει αποτελέσματα ούτε σημαίνει εκ των προτέρων παρανομίες· ωστόσο, το γεγονός και μόνο της επίσκεψης καταδεικνύει ότι έχουν τεθεί υπό αξιολόγηση συγκεκριμένες διαδικαστικές πτυχές, όπως προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία των κονδυλίων της Ένωσης.
Οι διαγωνισμοί αυτοί, ενταγμένοι στα προγράμματα της Κοινωνίας της Πληροφορίας, αφορούν δράσεις που χρηματοδοτούνται εν μέρει ή εξ ολοκλήρου από ευρωπαϊκούς πόρους. Η OLAF, δυνάμει του Κανονισμού (ΕΕ) 883/2013, έχει ως αποστολή να ερευνά τυχόν παρατυπίες, παραβάσεις διαδικασιών, αστοχίες σε επίπεδο διαφάνειας ή ζητήματα που μπορεί να προκαλέσουν οικονομική βλάβη στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Η ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού δεν γίνεται ποτέ αβασάνιστα. Συνεπώς, η παρουσία του κλιμακίου στην Αθήνα σηματοδοτεί ότι οι ελεγκτικές δομές της Ε.Ε. επιθυμούν να διαπιστώσουν εάν οι διαδικασίες σχεδιασμού και ανάθεσης τηρήθηκαν, όπως οφείλουν, με πλήρη συμμόρφωση προς τους κανόνες δημοσίων συμβάσεων και τις κατευθυντήριες γραμμές για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που αποτυπώνονται στο σχετικό δημοσίευμα, οι ελεγκτές συνέλεξαν έγγραφα, εξέτασαν χρονοδιαγράμματα, ζήτησαν διευκρινίσεις για τη μεθοδολογία αξιολόγησης και διερεύνησαν κατά πόσο οι εμπλεκόμενοι φορείς ακολούθησαν τις προβλεπόμενες διαδικασίες. Πρόκειται για συνήθη πρακτική σε περιπτώσεις όπου τίθενται ερωτήματα ως προς την πληρότητα του φακέλου ή την ορθότητα της διαδικασίας, χωρίς αυτό να συνεπάγεται αυτομάτως ευθύνη ή καταλογισμό. Ωστόσο, η στάση των ευρωπαίων επιθεωρητών αποκαλύπτει ότι τα ζήτηματα που εξετάζονται δεν είναι τυπικά αλλά ουσιαστικά.
Με νομικούς όρους, μια τέτοια έρευνα εξετάζει την τήρηση των αρχών της ίσης μεταχείρισης, της διαφάνειας, της αναλογικότητας και της μη διάκρισης. Ενδέχεται επίσης να θίξει θέματα όπως η επάρκεια τεκμηρίωσης των τεχνικών προδιαγραφών, η διαγωνιστική διαδικασία, η δυνατότητα των συμμετεχόντων να γνωρίζουν με σαφήνεια τα κριτήρια, καθώς και η τυχόν ύπαρξη διαδικαστικών παραλείψεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αμφισβήτηση της νομιμότητας.
Η πολιτική διάσταση της υπόθεσης είναι αναπόφευκτη. Παρότι δεν υπάρχει μέχρι στιγμής πόρισμα, η κυβέρνηση επιχειρεί να περιορίσει τη συζήτηση παρουσιάζοντας την έρευνα ως «τυπικό έλεγχο». Η νομική πραγματικότητα, όμως, είναι διαφορετική: η OLAF κινείται μόνο όταν θεωρεί ότι υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να διερευνηθούν σε βάθος. Η επίσκεψη, επομένως, δεν μπορεί να υποτιμηθεί ούτε να παρουσιαστεί ως διαδικασία ρουτίνας.
Το κρίσιμο για την ελληνική διοίκηση είναι ότι τέτοιου είδους έλεγχοι δοκιμάζουν την αξιοπιστία της χώρας απέναντι στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς. Η Ελλάδα έχει δεσμεύσεις ως προς την ορθή διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και η παραμικρή σκιά μπορεί να έχει επιπτώσεις σε μελλοντικές χρηματοδοτήσεις, εφόσον προκύψουν ευρήματα. Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία πρέπει να αφεθεί να εξελιχθεί ανεπηρέαστη, με απόλυτο σεβασμό στη θεσμική αυτονομία των ευρωπαϊκών οργάνων, χωρίς πολιτικές ερμηνείες που επιχειρούν να προεξοφλήσουν αποτελέσματα.
Σε μια περίοδο όπου το Δημόσιο οφείλει να αποδείξει ότι λειτουργεί με κανόνες, διαφάνεια και λογοδοσία, η παρουσία της OLAF λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί παρακολουθούν στενά την εφαρμογή του δικαίου — όχι για να στιγματίσουν τη χώρα, αλλά για να διασφαλίσουν ότι κάθε ευρώ που δίνεται για έργα δημοσίου συμφέροντος αξιοποιείται με τον τρόπο που προβλέπεται. Στο τέλος, η αλήθεια θα προκύψει μόνο από το επίσημο πόρισμα, το οποίο και θα κρίνει θεσμικά, όχι πολιτικά, το ζήτημα.
