Τα στοιχεία για ελέγχους του 2018 (με ζώα που υπήρχαν μόνο στα… μητρώα του ΟΠΕΚΕΠΕ και ανύπαρκτες κτηνοτροφικές υποδομές) έφτασαν στην Εισαγγελία Τρικάλων το 2020, υπόσχονταν αποκαλύψεις, αλλά έμειναν στη σιωπή
Στις 9 Ιανουαρίου 2020, ένας φάκελος με την ένδειξη «Εμπιστευτικό» φτάνει στο γραφείο της Εισαγγελίας Πλημμελειοδικών Τρικάλων. Είναι η πρώτη φορά που η νέα διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ – με θητεία λίγων εβδομάδων – έρχεται αντιμέτωπη με μια υπόθεση που αποκαλύπτει σοβαρές παρατυπίες και κενά στους ελέγχους των αγροτικών ενισχύσεων.
Ο φάκελος, που σήμερα βρίσκεται στη διάθεση του «Βήματος», αφορά ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν από τις 10 έως τις 14 Δεκεμβρίου 2018, σε Λάρισα και Τρίκαλα, με τη συνεργασία του ΣΔΟΕ. Στόχος ήταν δύο εταιρείες και τέσσερα φυσικά πρόσωπα που, αν και δεν βρίσκονταν τυπικά στο καθεστώς άμεσων ενισχύσεων την περίοδο του ελέγχου, διακινούσαν ζώα και φέρονταν να έχουν εκμεταλλεύσεις.
Οι αριθμοί που καταγράφονται είναι αποκαλυπτικοί. Εκεί όπου τα μητρώα του ΟΠΕΚΕΠΕ έδειχναν 1.220 βοοειδή, ο επιτόπιος έλεγχος βρήκε 247 – απόκλιση 83%. Στις εκμεταλλεύσεις των τεσσάρων φυσικών προσώπων, η απόκλιση έφτασε το απόλυτο: 100%. Τα δηλωμένα 231 ζώα δεν βρέθηκαν πουθενά. Για να καταλάβει κανείς το μέγεθος, τέτοια ποσοστά απόκλισης σε άλλες χώρες της ΕΕ οδηγούν συνήθως σε αναστολή πληρωμών και άμεση ποινική διερεύνηση.
Διακινούνταν ζώα μεταξύ συγγενών
Δεν ήταν, όμως, μόνο η απουσία ζώων. Οι ελεγκτές διαπίστωσαν ότι σε αρκετές περιπτώσεις δεν υπήρχαν ούτε οι στοιχειώδεις υποδομές για κτηνοτροφική δραστηριότητα – στάβλοι, αποθηκευτικοί χώροι, ποτίστρες. Σε άλλες, τα ζώα δηλώνονταν «στο βουνό», χωρίς αποδεικτικά στοιχεία.
Η αναφορά κατονομάζει τον Χρήστο Μαγειρία (σύντροφο της πολιτεύτριας της ΝΔ Πόπης Σεμερτζίδου, ο οποίος δηλώνει ότι έχει ελεγχθεί πάνω από 10 φορές, αλλά έχει βρεθεί σε όλες «σωστός») ως έναν από τους κύριους παραγωγούς που ελέγχθηκαν, συνδεδεμένο με τον Σ.Π. και άλλα φυσικά πρόσωπα – Ε.Μ., Α.Τ., Θ.Β., Ε.Κ. – μέσω συγγενικών ή επιχειρηματικών σχέσεων. Οι δύο εταιρείες που ελέγχθηκαν εμφανίζονται, σύμφωνα με τα έγγραφα, να συμμετέχουν σε δίκτυο που διακινεί ζώα μεταξύ συγγενών, ώστε να «συμπληρώνονται» οι απαιτούμενοι αριθμοί στο σύστημα δηλώσεων.
Στα συνοδευτικά του φακέλου περιλαμβάνονται πίνακες με λεπτομέρειες για κάθε ζώο: ηλικία, ημερομηνία εισόδου στην εκμετάλλευση, χρόνος παραμονής, αιτία εξόδου.
Σε πολλές εγγραφές, η «έξοδος» συμπίπτει με την ημερομηνία επόμενου ελέγχου και συνοδεύεται από αιτιολογίες όπως «παράνομη απομάκρυνση» ή «θάνατος». Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα ίδια ζώα εμφανίζονται εκ νέου σε καταχωρίσεις άλλων εκμεταλλεύσεων που συνδέονται με τον ίδιο κύκλο προσώπων.
Η διατύπωση της υπηρεσίας είναι κοφτή: «Τα στοιχεία που έχουν δηλωθεί στον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα». Σε συνδυασμό με τις αποκλίσεις 83% και 100%, η φράση δεν αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνείας. Εχουμε, εδώ, ένα σύστημα εικονικών κοπαδιών με πολύ πραγματικές επιδοτήσεις;
«Μέχρι να καταλάβουν τι γίνεται…»
Στις αρχές του 2022, η νεοσύστατη τότε Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στέλνει στην Αθήνα τους δύο έλληνες εκπροσώπους της, τον Νικόλαο Ορνεράκη και τον Διονύση Μουζάκη. Η αποστολή τους είναι να πείσουν τον ΟΠΕΚΕΠΕ να υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας που θα δημιουργούσε σταθερά σημεία επαφής και θα διασφάλιζε την άμεση διαβίβαση στοιχείων για τις έρευνες στα γεωργικά ταμεία.
Η συνάντηση με τον τότε πρόεδρο έγινε σε καλό κλίμα. Οι δύο εισαγγελείς παρουσίασαν τις ανάγκες τους για ταχύτερη ανταλλαγή πληροφοριών, πρόσβαση σε κρίσιμα δεδομένα, καλύτερο συντονισμό. Ο πρόεδρος συμφώνησε σε όλα και τους ξεπροβόδισε χαμογελώντας.
Μόλις όμως έκλεισε η πόρτα, η ατμόσφαιρα άλλαξε. «Αυτοί, μέχρι να καταλάβουν τι γίνεται, θα περάσει τουλάχιστον μια δεκαετία» σχολίασε κυνικά. Για όσους γνώριζαν τον οργανισμό, η φράση αυτή δεν ήταν κάποιο εσωτερικό αστείο, αλλά η συμπύκνωση μιας πραγματικότητας. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ σπανίως έδινε στοιχεία που θα μπορούσαν να ξεμπλοκάρουν μια εισαγγελική έρευνα. Οι υποθέσεις προχωρούσαν με ρυθμούς που ευνοούσαν την αδράνεια.
Οσοι αμφισβητούσαν αυτή την κουλτούρα, πλήρωναν το τίμημα. Η περίπτωση της Βιβής Τυχεροπούλου είναι χαρακτηριστική. Επειδή πίεζε για αποστολή στοιχείων και τήρηση διαδικασιών, απέκτησε το παρατσούκλι «η τρελή». Δεν ήταν η μόνη. Στα υψηλότερα κλιμάκια, άλλο στέλεχος που ζητούσε αυστηρούς και πλήρεις ελέγχους χαρακτηριζόταν «τρελός που δεν ξέρει τι λέει». Οι χαρακτηρισμοί αυτοί λειτουργούσαν σαν σήμα προς όλους. Οποιος δεν «έπαιζε με τους κανόνες» του συστήματος, θα έβρισκε απέναντί του το ίδιο το σύστημα.
Από τα 15 συνημμένα του φακέλου ξεχωρίζουν οι εκθέσεις επιτόπιων ελέγχων, οι φωτογραφίες εγκαταλελειμμένων εκμεταλλεύσεων, οι καταγγελίες παραγωγών και οι αναλυτικοί πίνακες με ημερομηνίες και αριθμούς ζώων που εξαφανίζονταν λίγο πριν την καταμέτρηση. Σε αρκετές περιπτώσεις, η διατύπωση είναι στεγνή: «Δεν ασκείται κτηνοτροφική δραστηριότητα».
Πελατειακές εξυπηρετήσεις, διοικητική αδράνεια
Η υπόθεση μπορεί να μοιάζει τοπική ή μικρής κλίμακας, αλλά η πολιτική της διάσταση είναι ευρύτερη. Αφορά κοινοτικά κονδύλια που, αντί να στηρίζουν την ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, καταλήγουν να τροφοδοτούν ένα πλέγμα πελατειακών εξυπηρετήσεων και διοικητικής αδράνειας.
Οταν οι ελεγκτές εντοπίζουν τέτοιες αποκλίσεις και οι φάκελοι παραμένουν ανενεργοί, το πρόβλημα δεν είναι μόνο η γραφειοκρατική καθυστέρηση. Είναι η επιλογή να μην ανοίξουν πληγές, να μην εκτεθούν μηχανισμοί που λειτουργούν στο ημίφως.
Η φράση «κοπάδια στα χαρτιά» μπορεί να ακούγεται γραφική, αλλά στην πραγματικότητα περιγράφει ένα σύστημα που ξέρει να προστατεύει τον εαυτό του με εσωτερικούς ελιγμούς, νομικά τερτίπια και την πεποίθηση ότι, ακόμη κι αν ένας φάκελος φτάσει στον εισαγγελέα, η πορεία του μπορεί να χαθεί κάπου ανάμεσα στις σφραγίδες και τα διαβιβαστικά.
Η διαδρομή του συγκεκριμένου φακέλου, από τα χωράφια της Θεσσαλίας μέχρι το γραφείο της Εισαγγελίας Τρικάλων, μοιάζει σήμερα περισσότερο με μια αλληγορία: μπορεί να φτάσεις μέχρι την πόρτα της Δικαιοσύνης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα την περάσεις κιόλας.
Και όσο αυτές οι πόρτες παραμένουν κλειστές, οι φάκελοι θα συνεχίσουν να στοιβάζονται σε συρτάρια, τα κοπάδια θα συνεχίσουν να υπάρχουν μόνο στα χαρτιά και η χώρα θα συνεχίσει να βυθίζεται σε έναν φαύλο κύκλο σιωπής και ατιμωρησίας, μέχρι η αλήθεια να καταντήσει ένα ξεχασμένο αρχείο σε κάποιο υπόγειο.
