Το παυσίπονο ακεταμινοφαίνη ή παρακεταμόλη είναι ένα από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά κατά την εγκυμοσύνη. Ειδικότερα, χρησιμοποιείται από τις περίπου μισές εγκύους παγκοσμίως. Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, δήλωσε ότι πιστεύει πως το συγκεκριμένο φάρμακο συνδέεται με τον αυτισμό.
Τόσο η Washington Post όσο και το Politico αναφέρουν ότι επίκεινται και ανακοινώσεις από την αμερικανική κυβέρνηση. Δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστές περισσότερες λεπτομέρειες.
Τα άτομα με αυτισμό εμφανίζουν διαφορές σε ό,τι αφορά την κοινωνική συναναστροφή και αλληλεπίδραση, ενώ έχει παρατηρηθεί αύξηση της συχνότητας των περιπτώσεων αυτισμού σε κάποιες χώρες τις τελευταίες δεκαετίες. Πολλοί ερευνητές, ωστόσο, που μελετούν τον αυτισμό επισημαίνουν ότι δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα που να συνδέουν τον αυτισμό και την ακεταμινοφαίνη, τονίζοντας ότι η εστίαση σε μια τέτοια σύνδεση δεν είναι παρά μια απόσπαση της προσοχής μας.
«Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία που να δείχνουν ότι η χρήση παρακεταμόλης από μητέρες αποτελεί αιτία αυτισμού, και όταν παρατηρεί κανείς συσχετισμούς, είναι πολύ πολύ μικροί», αναφέρει ο Τζέιμς Κιούζακ, διευθύνων σύμβουλος της «Autistica», μιας βρετανικής φιλανθρωπικής οργάνωσης για τον αυτισμό στο Λονδίνο, ο οποίος είναι και ο ίδιος αυτιστικός.
«Στο επίκεντρο όλου αυτού, βρίσκονται οι άνθρωποι που προσπαθούν να αναζητήσουν απλές απαντήσεις σε σύνθετα προβλήματα», τονίζει ο ίδιος.
Κατά τη διάρκεια ενημέρωσης των δημοσιογράφων πριν από τις σχετικές ανακοινώσεις, η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Καρολάιν Λέβιτ αρνήθηκε να δώσει συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τα συμπεράσματα της κυβέρνησης.
«Αυτή θα είναι μια ισχυρή απόδειξη του πόσο αφοσιωμένη είναι όλη η κυβέρνηση Τραμπ στην αντιμετώπιση των βασικών αιτιών χρόνιων παθήσεων και ασθενειών», δήλωσε η ίδια. Σε ερώτηση δημοσιογράφου για το εάν μια ανακοίνωση που συνδέει την ακεταμινοφαίνη με τον αυτισμό θα μπορούσε να δημιουργήσει κλίμα σύγχυσης για τις έγκυες γυναίκες, η Λέβιτ είπε στους ρεπόρτερ ότι δεν πρέπει να βιάζονται να οδηγηθούν σε συμπεράσματα, βασιζόμενοι σε δημοσιογραφικές αναφορές που ο Λευκός Οίκος δεν έχει ακόμα επιβεβαιώσει.
Στο πλαίσιο αυτό, το περιοδικό Nature εξετάζει σε άρθρο του τα υπάρχοντα στοιχεία για να διαπιστώσει εάν υπάρχει σύνδεση μεταξύ του αυτισμού και του εν λόγω φαρμάκου (που χρησιμοποιείται για την ανακούφιση από τον πυρετό και τον πόνο).
Πόσο ισχυρά είναι τα στοιχεία που συνδέουν τον αυτισμό και την ακεταμινοφαίνη;
Επιστήμονες λένε ότι η πιο σοβαρή έρευνα που έχει γίνει δεν συνδέει τον αυτισμό με τη χρήση ακεταμινοφαίνης κατά την εγκυμοσύνη. «Οι πιο ορθά ελεγμένες μελέτες είναι λιγότερο πιθανό να εντοπίζουν έστω και ένα μικρό ρίσκο», λέει η Χέλεν Τάγκερ – Φλάσμπεργκ, ψυχολόγος που μελετά τον αυτισμό στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης στη Μασαχουσέτη. «Και ακόμα και τότε, μιλάμε για ελάχιστη συσχέτιση… Δεν πιστεύουμε ότι η χρήση παρακεταμόλης συμβάλλει με οποιονδήποτε τρόπο στην πρόκληση αυτισμού».
Η εξέταση του κατά πόσο υπάρχει σύνδεση μεταξύ του φαρμάκου και του αυτισμού είναι δύσκολη υπόθεση, αναφέρει ο Βίκτορ Αλκβιστ, επιδημιολόγος στο Ινστιτούτο «Karolinska» στη Στοκχόλμη και ένας από τους συντάκτες μιας μελέτης που ίσως να είναι και η μεγαλύτερη που έχει γίνει πάνω στο θέμα. Το εν λόγω φάρμακο είναι διαθέσιμο στα ράφια, αλλά πολλές περιπτώσεις χρήσης δεν καταγράφονται σε ιατρικές βάσεις δεδομένων. Αυτό σημαίνει ότι οι ερευνητές βασίζονται σε προσωπικές αναφορές, οι οποίες μπορεί να είναι αναξιόπιστες.
Ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα αποτελούν οι λεγόμενοι συγχυτικοί παράγοντες. Η κατάσταση της υγείας των γυναικών που παίρνουν παρακεταμόλη κατά την εγκυμοσύνη είναι συνήθως χειρότερη συγκριτικά με αυτήν εκείνων που δεν παίρνουν, ίσως επειδή είχαν κάποια μόλυνση ή κάποια υποκείμενη πάθηση. Συνεπώς, οποιαδήποτε σχέση φαίνεται να υπάρχει μεταξύ της παρακεταμόλης και του αυτισμού μπορεί να εξηγείται από άλλους παράγοντες παρά από το ίδιο το φάρμακο.
Παρόλο που οι επιστήμονες προσπαθούν να προσαρμόσουν τις μελέτες τους στην ύπαρξη τέτοιων παραγόντων, αυτές οι προσαρμογές «σπανίως είναι επαρκείς», αναφέρει ο Αλκβιστ. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που οι μελέτες οι οποίες αναζητούν κάποια σχέση είχαν αντικρουόμενα αποτελέσματα.
Η μελέτη της οποίας ηγήθηκε ο Αλκβιστ συνέλεξε δεδομένα από περίπου 2,5 εκατ. παιδιά που γεννήθηκαν στη Σουηδία μεταξύ του 1995 και του 2019 και –από τα εκτεταμένα ιατρικά αρχεία της χώρας– δεδομένα για συνταγές ακεταμινοφαίνης κατά την εγκυμοσύνη καθώς και για αυτοαναφερόμενη χρήση, που συνελέγησαν από μαίες. Επιπλέον, εξετάστηκε το κατά πόσο τα παιδιά είχαν διαγνωστεί αργότερα με αυτισμό.
Η μελέτη έδειξε ότι περίπου το 1,42% των παιδιών που εκτέθηκαν στην ακεταμινοφαίνη κατά την εγκυμοσύνη ήταν αυτιστικά συγκριτικά με το 1,33% των παιδιών που δεν είχαν εκτεθεί – μια «πολύ μικρή» διαφορά, λέει ο Αλκβιστ.
Η ομάδα των ερευνητών συνέκρινε επίσης αδέλφια (γεννημένα από την ίδια μητέρα) ένα από τα οποία είχε εκτεθεί στο φάρμακο, ενώ το άλλο όχι. Τα αδέλφια μοιράζονται το μισό γονιδίωμά τους, ενώ είναι ίδιο το υπόβαθρο σε ό,τι αφορά την ανατροφή και την υγεία της μητέρας. Επομένως, οποιαδήποτε διαφορά εντοπιστεί ανάμεσα σε αδέλφια σε ό,τι αφορά τον αυτισμό είναι πιθανό να οφείλεται στο φάρμακο.
Οι ερευνητές πάντως δεν εντόπισαν καμία συσχέτιση μεταξύ της ακεταμινοφαίνης και του αυτισμού χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο – γεγονός που υποστηρίζει την ιδέα ότι οι συνδέσεις που βρέθηκαν σε άλλες μελέτες εξηγούνται στην πραγματικότητα από τους λεγόμενους «συγχυτικούς παράγοντες».
Μια άλλη μεγάλης κλίμακας και υψηλής ποιότητας μελέτη από την Ιαπωνία, η οποία δημοσιεύτηκε πέρυσι και συμπεριελάμβανε περισσότερα από 200.000 παιδιά καθώς και συγκρίσεις ανάμεσα σε αδέρφια, δεν εντόπισε καμία σύνδεση μεταξύ της χρήσης ακεταμινοφαίνης κατά την εγκυμοσύνη και του αυτισμού.
Υπάρχουν μελέτες που όντως εντοπίζουν συσχέτιση;
Μια ανασκόπηση μελετών που δημοσιεύτηκαν τον Αύγουστο στο περιοδικό «Environmental Health» συμπέραναν ότι υπήρχε σχέση. Αλλά οι ερευνητές που μίλησαν στο περιοδικό Nature επισημαίνουν τα αντικρουόμενα αποτελέσματα της ανασκόπησης υψηλής ποιότητας μελετών πάνω στο θέμα.
Η εν λόγω ανασκόπηση, η οποία δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο, συμπέρανε ότι «η έκθεση στην ακεταμινοφαίνη στη μήτρα δεν είναι πιθανό να οδηγήσει σε σημαντικά αυξημένο –από κλινικής απόψεως– κίνδυνο» αυτισμού.
«Δεν υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις ή πειστικές μελέτες που να δείχνουν πως υπάρχει κάποια αιτιώδης σχέσεις, ενώ οποιαδήποτε συμπεράσματα δείχνουν προς την αντίθετη πλευρά έχουν συχνά κάποιο κίνητρο, δεν στηρίζονται από επαρκείς αποδείξεις αλλά ούτε και από τις πιο ισχυρές μεθόδους», αναφέρει η Μονίκ Μπόθα, αναπληρώτρια καθηγήτρια κοινωνικής και αναπτυξιακής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Durham του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ειδικοί αναφέρουν ότι η χρήση φαρμάκων που ανακουφίζουν από τον πόνο και τον πυρετό κατά την εγκυμοσύνη είναι σπάνια και πως το ιστορικό της ακεταμινοφαίνης είναι από μεγαλύτερα και πιο ασφαλή. Θα ήταν «εξαιρετικά επικίνδυνο» να συμβουλεύσουμε τις γυναίκες να μην το παίρνουν, λέει η Χέλεν Τάγκερ – Φλάσμπεργκ.
Μια τέτοια συμβουλή «σίγουρα θα αυξήσει τον φόβο μεταξύ των εγκύων, σε μια περίοδο όπου πραγματικά δεν πρέπει, ενώ δεν στηρίζεται σε καμία περίπτωση σε επιστημονικά ευρήματα».
«Η ανακούφιση του πόνου για τις εγκύους έχει τεράστιες ελλείψεις», λέει η Μπόθα. «Η παρακεταμόλη είναι μια πολύ πιο ασφαλής επιλογή για την ανακούφιση από τον πόνο κατά την εγκυμοσύνη, συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική».
Η συσχέτιση της χρήσης του φαρμάκου από τη μητέρα με τον αυτισμό του παιδιού της, μπορεί επίσης να έχει αρνητικό αντίκτυπο για τους γονείς, λένε ερευνητές. «Κινδυνεύουμε να ρίξουμε το φταίξιμο στις μητέρες και να προκαλέσουμε περισσότερο στρες, ενοχές και στίγμα, χωρίς να έχουμε αποδείξεις να στηρίξουμε τέτοιους ισχυρισμούς», αναφέρει ο Αλκβιστ.
Εάν δεν φταίει η παρακεταμόλη, τότε τι;
Ερευνητές αναφέρουν ότι η αύξηση των περιπτώσεων αυτισμού που παρατηρήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες μπορεί να εξηγηθεί σε τεράστιο βαθμό από την αύξηση των διαγνώσεων, παρά από μια πραγματική αύξηση των υποκείμενων συμπτωμάτων.
Επιπλέον, τα κριτήρια διάγνωσης έχουν αλλάξει με τα χρόνια έτσι ώστε να καλύπτουν περισσότερες περιπτώσεις –τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά–, ενώ οι διαγνώσεις έχουν αυξηθεί καθώς οι ειδικοί έχουν αλλάξει τον τρόπο που ερμηνεύουν και εφαρμόζουν τα κριτήρια αυτά.
Επιπλέον, σύμφωνα με τους ειδικούς, περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν και λαμβάνουν διαγνώσεις, καθώς έχουν αυξηθεί οι γνώσεις και η ευαισθητοποίηση για τον αυτισμό.
Μερικές φορές, οι γονείς αναζητούν μια διάγνωση καθώς μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγειονομική υποστήριξη, ενώ περισσότεροι είναι και οι ενήλικες που λαμβάνουν διαγνώσεις.
