Τα πολύτιμα θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου, τα λιβάδια της Ποσειδωνίας βρίσκονται υπό ασφυκτική πίεση στο Αργοσαρωνικό.
Νέα μελέτη στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης αποκαλύπτει μια πραγματικότητα που είναι ανησυχητική: Η εκτεταμένη και -σε αρκετές περιπτώσεις- μη αναστρέψιμη υποβάθμιση στα λιβάδια Posidonia Oceania, με κύρια αιτία τις εντατικές μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας στην περιοχή και ειδικά γύρο από τον πόρο.
Η μελέτη, που χρηματοδοτήθηκε από το Argosaronic Environment Foundation (AEF) και το Rauch Foundation με τη στήριξη της τοπικής οργάνωσης Katheti, επιβεβαιώνει τους φόβους πολλών περιβαλλοντικών φορέων και κατοίκων. Η επερχόμενη ριζική επέκταση των Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ) από περίπου 9.000 σε πάνω από 240.000 στρέμματα θαλάσσιας έκτασης εγείρει σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον του Αργοσαρωνικού και των κοινωνιών του.
Μια σιωπηλή καταστροφή κάτω από την επιφάνεια
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: σε ακτίνα 450 μέτρων από τις μονάδες, η κάλυψη των λιβαδιών Ποσειδωνίας έχει μειωθεί κατά 53%. Η υποβάθμιση φτάνει έως και τα 900 μέτρα από τα ιχθυοτροφεία, ξεπερνώντας κατά πολύ τα όρια που θέτουν οι προηγούμενες επιστημονικές μελέτες για ασφαλείς αποστάσεις. Ακόμη και μετά την απομάκρυνση μονάδων, η φύση δεν φαίνεται να ανακάμπτει – η Ποσειδωνία επεκτείνεται με ρυθμό μόλις 1-6 εκατοστά το χρόνο.
Σε μερικές περιοχές, η συνολική έκταση των υποβαθμισμένων βιοτόπων εκτιμάται ότι έχει σχεδόν διπλασιαστεί, από 8,5 σε 15,6 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πρόκειται για έναν οικολογικό πνεύμονα που αφανίζεται χωρίς καν να ακουστεί κραυγή.
Χωροταξικός σχεδιασμός από άλλη εποχή
Η υποβάθμιση δεν είναι τυχαία. Ο υφιστάμενος χωροταξικός σχεδιασμός, που παραμένει αμετάβλητος από το 2011, επιτρέπει τη λειτουργία μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας μόλις 50 μέτρα από την ακτογραμμή. Δεν λαμβάνει υπόψη τις σωρευτικές πιέσεις στο περιβάλλον, την αλληλεπίδραση με άλλες δραστηριότητες –όπως ο τουρισμός και η αλιεία μικρής κλίμακας– ούτε τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, που μένουν θεατές σε αποφάσεις που αφορούν άμεσα τη ζωή τους.
«Ουσιαστικός σχεδιασμός δεν υπάρχει», σημειώνει η μελέτη. «Η πίεση στα οικοσυστήματα συσσωρεύεται, η ανθεκτικότητα εξαντλείται και η κοινωνική συναίνεση απουσιάζει».
Ανάγκη για ένα νέο μοντέλο
Το μήνυμα της επιστημονικής ομάδας είναι σαφές: απαιτείται άμεσα αναθεώρηση του πλαισίου. Ένα νέο, ολοκληρωμένο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχέδιο, με βάση την επιστημονική τεκμηρίωση και τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, θα πρέπει να εξισορροπεί την παραγωγική δραστηριότητα με την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση του κοινωνικού ιστού.
«Η πρόβλεψη επαρκών αποστάσεων από ευαίσθητους βιότοπους όπως η Ποσειδωνία δεν είναι πολυτέλεια. Είναι προϋπόθεση για βιώσιμη ανάπτυξη», υπογραμμίζει η Δάφνη Μαντζιού, Εκτελεστική Διευθύντρια του AEF. «Ως Ίδρυμα, παραμένουμε δεσμευμένοι στη διαφύλαξη του φυσικού πλούτου και στη στήριξη ενεργών τοπικών κοινωνιών».
Κοινωνίες στο περιθώριο ή στο τιμόνι;
Η μελέτη αποτελεί επίσης καμπανάκι για την ανάγκη ενίσχυσης του θεσμικού διαλόγου. Το αναπτυξιακό μοντέλο του Αργοσαρωνικού δεν μπορεί πλέον να χτίζεται με fast track διαδικασίες και επιλεκτικές γνωμοδοτήσεις. Απαιτεί συμμετοχή, διαφάνεια, και –κυρίως– σεβασμό σε αυτούς που ζουν στον τόπο.
Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων στη Βουλή πλαισιώθηκε από νομικούς, επιστήμονες και αιρετούς. Η Πρόεδρος του Rauch Foundation, Εύα Δουζίνα, ήταν ξεκάθαρη: «Η δύναμη των επιστημονικών δεδομένων είναι αρκετή για να σταματήσει κάθε σχέδιο που θέτει σε κίνδυνο την Ποσειδωνία. Το μέλλον της Μεσογείου εξαρτάται από τη σοφία των σημερινών μας αποφάσεων».
Ο Αργοσαρωνικός δεν είναι “ζώνη παραγωγής”
Ο Αργοσαρωνικός δεν είναι απλώς ένας θαλάσσιος χώρος διαθέσιμος προς “οργάνωση” και εκμετάλλευση. Είναι τοπίο ζωής, φυσικής κληρονομιάς και πολιτισμού. Είναι ο βυθός με τα δάση της Ποσειδωνίας, είναι οι ψαράδες που ζουν από τη θάλασσα, οι οικογένειες που στηρίζονται στον τουρισμό, οι νέοι που θέλουν να παραμείνουν στον τόπο τους.
Και είναι η ώρα να αποφασίσουμε: θα επιτρέψουμε την αθόρυβη καταστροφή να συνεχιστεί ή θα υψώσουμε το ανάστημά μας απέναντι σε ένα μοντέλο που σβήνει τη ζωή από τον βυθό και σιωπηρά υποθηκεύει το μέλλον;
