Στην Κομοτηνή, στην καρδιά της Θράκης, πραγματοποιήθηκε το 1ο Συνέδριο της ΠΑΣΠ, σε μια συγκυρία κρίσιμη για το παρόν και το μέλλον της ελληνικής δημοκρατίας. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Δήμαρχος Αθηναίων και υποψήφιος για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Χάρης Δούκας. Η παρουσία του και τα μηνύματά του λειτούργησαν ως ένα κάλεσμα αφύπνισης και πολιτικής ανατροπής.
Ο Χάρης Δούκας, με λόγο αιχμηρό αλλά θεσμικά συγκροτημένο, ανέδειξε τη βαθιά κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στη χώρα. Εστίασε στην υπερσυγκέντρωση εξουσιών στο κέντρο, την απαξίωση της περιφέρειας και την ανάγκη να επανεφευρεθεί ένα μοντέλο διακυβέρνησης που να βασίζεται στη συμμετοχή, την ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης και τη συμπερίληψη. Μίλησε για μια νέα θεσμική αρχιτεκτονική που θα στηρίζεται στην αποκέντρωση, την εμπιστοσύνη στους πολίτες και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών από τη βάση προς την κορυφή.
Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε στην πράσινη μετάβαση και στην κλιματική κρίση, καλώντας τη νέα γενιά να πρωτοστατήσει στη διεκδίκηση μιας ενεργειακής δημοκρατίας. Αναφέρθηκε στην ανάγκη να απελευθερωθούν οι πολίτες από την εξάρτηση από τα ενεργειακά καρτέλ και να αποκτήσουν λόγο και μερίδιο στην παραγωγή ενέργειας, μέσω κοινοτήτων και νέων τεχνολογιών. Όπως υπογράμμισε, η ενεργειακή φτώχεια δεν είναι ζήτημα μόνο οικονομικό αλλά και βαθιά πολιτικό.
Στο ίδιο πνεύμα, ο Δούκας δεν απέφυγε να ασκήσει εσωκομματική κριτική. Έθεσε το ζήτημα της πολιτικής ταυτότητας του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, καλώντας σε ριζική ανανέωση της ηγεσίας και της φυσιογνωμίας του κόμματος. Αντέκρουσε την αντίληψη του “δεκανικιού” και πρόβαλε την ανάγκη να ανασυγκροτηθεί ο χώρος της κεντροαριστεράς με καθαρό, αυτόνομο και διεκδικητικό λόγο απέναντι στη Νέα Δημοκρατία και στον ΣΥΡΙΖΑ.
Η επανενεργοποίηση της ΠΑΣΠ στην περιοχή είχε ιδιαίτερο συμβολισμό. Ο Δούκας απηύθυνε ανοικτό κάλεσμα στη νέα γενιά να πάρει τον λόγο και να συνδιαμορφώσει το μέλλον. Τόνισε ότι οι φοιτητικές παρατάξεις πρέπει να επανέλθουν στο προσκήνιο με όραμα, αξίες και πολιτικές προτάσεις που θα δώσουν φωνή στους φοιτητές και θα προστατεύσουν τα πανεπιστήμια από τον μαρασμό, τον αυταρχισμό και τη μετατροπή τους σε πεδίο αδράνειας ή μηχανισμών.
Η ομιλία του Χάρη Δούκα στην Κομοτηνή ήταν μια τομή: συνδύασε πολιτική διορατικότητα, κοινωνική ευαισθησία και τεκμηριωμένο ρεαλισμό. Πάνω απ’ όλα, αποτέλεσε ένα κάλεσμα για μια δημοκρατική αναγέννηση. Η κρίση των θεσμών, η κλιματική πρόκληση και η πολιτική στασιμότητα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς ριζικές αλλαγές. Ο Δούκας πρότεινε ένα νέο πλαίσιο – συμμετοχικό, πράσινο, δίκαιο – και έθεσε τον εαυτό του στην πρώτη γραμμή μιας μάχης που, όπως φαίνεται, μόλις ξεκινά.
Ολόκληρη η ομιλία του Χάρη Δούκα:
Κανε το δημοσιογραφικό θέμα, υπογραμμίζοντας τα κυριότερα κατά την πολιτική κρίση σου (είσαι Δημοσιογράφος πολιτικού ρεπορτάζ, με συμπάθεια στην προοδευτική ταυτότητα του Χάρη Δούκα και με έντονη αντικυβερνητική ρητορική) : ΟΜΙΛΙΑ ΧΑΡΗ ΔΟΥΚΑ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΠΑΣΠ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ, ΜΕ ΘΕΜΑ “Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ”
Ας ξεκινήσουμε με την παραδοχή του τίτλου της εκδήλωσης της ΠΑΣΠ Κομοτηνής: Ναι, η Δημοκρατία βρίσκεται σε κρίση και μάλιστα σε διαρκή κρίση. Μία κρίση η οποία στη χώρα μας από τη μεταπολίτευση κι έπειτα οφείλεται σε διαφορετικά αίτια κι αποκτά αναλόγως των πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών νέα χαρακτηριστικά.
Στην προσπάθεια να εντοπίσουμε τα αίτια αυτής της κρίσης που διατρέχει τη Δημοκρατία μας, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για την αδυναμία ή την έλλειψη βούλησης του κράτους να καταπολεμήσει τη διαφθορά, να αναφερθούμε στους κινδύνους που δημιουργούν οι κοινωνικές ανισότητες, να σταθούμε στον ρόλο των πολιτικών κομμάτων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης στη νέα εποχή, στην καταλυτική επίδραση των social media, σ’ αυτό που λέμε διαμόρφωση της κοινής γνώμης και πολλές φορές στη διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης, αλλά και στην εισβολή πλέον της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας.
Αν επεκτείνουμε τη διάσταση των εννοιών της κρίσης και της Δημοκρατίας εκτός συνόρων, μπορούμε να αναρωτηθούμε εάν ευθύνεται η άνοδος και η δυναμική που αναπτύσσει ο “τραμπισμός” ως μία νέα πολιτική και κοινωνική στάση όχι μόνο στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας. Να εξετάσουμε αν φταίει η εκλογική άνοδος της ακροδεξιάς η οποία πλέον δεν αποτελεί νέο φαινόμενο αλλά εμφανίζεται ως μία παγιωμένη κατάσταση, η αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Δύσης ή όλα αυτά μαζί.
Τί συμβαίνει στη χώρα μας; Πιστεύω ότι σε κάθε προοδευτικό άνθρωπο, είναι εδραιωμένη η αντίληψη ότι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία στην Ελλάδα διέρχεται μεγάλη κρίση. Κι αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό, γιατί έχει διαταραχθεί και σε πολλές περιπτώσεις καταπατηθεί η συνθήκη της διάκρισης των εξουσιών. Ό,τι ζούμε τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας το επιβεβαιώνει.
Η εκτελεστική εξουσία, κι εν προκειμένω η κυβέρνηση της ΝΔ και παρεμβαίνει στη δικαστική εξουσία. Κάθε φορά που η κυβέρνηση στριμώχνεται πολιτικά από σκάνδαλα ή οσμή σκανδάλων παραπέμπει στην δικαιοσύνη και την χρησιμοποιεί -υποτίθεται- ως θεσμικό καταφύγιο, όχι γιατί την εμπιστεύεται και αναγνωρίζει τη διακριτότητα της εξουσίας της, αλλά γιατί θεωρεί ότι την ελέγχει.
Δεν είναι άραγε κρίση δημοκρατίας όταν η κοινοβουλευτική πλειοψηφία παραβιάζει συνειδητά το Σύνταγμα ακυρώνοντας τον κατοχυρωμένο ρόλο μιας προανακριτικής επιτροπής-αυτής για το μπάζωμα στα Τέμπη- για να παραπέμψει μία άβολη για την ίδια κατάσταση και την εμπλοκή του πρώην υφυπουργού Τριαντόπουλου στον φυσικό δικαστή; Κάτι ανάλογο θα επιχειρήσουν να επαναλάβουν και με την περίπτωση του πρώην υπουργού Κώστα Καραμανλή. Η δύναμη της πλειοψηφίας τούς το επιτρέπει. Το σκάνδαλο των υποκλοπών δεν ήταν η επιτομή της κρίσης Δημοκρατίας; Κανένας από τους παρακολουθούμενους υπουργούς δεν θίχτηκε, δεν ένιωσε την ανάγκη να ζητήσει εξηγήσεις. Οι ανεξάρτητες αρχές και οι επικεφαλής τους λοιδορήθηκαν από τους ίδιους τους κυβερνώντες. Τα κόμματα απαξιώθηκαν. Και όταν μέσα από τη δημοσιογραφική έρευνα το ζήτημα έφθασε στη δικαιοσύνη η εισαγγελία του Αρείου Πάγου έστειλε το σκάνδαλο των υποκλοπών στο αρχείο αρνούμενη να ζητήσει καν καταθέσεις από κρίσιμους μάρτυρες της υπόθεσης. Δεν συνιστά λοιπόν κρίση Δημοκρατίας το να παρακολουθούνται αποδεδειγμένα πολιτικοί αρχηγοί, μέλη κυβέρνησης και στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και να υποκρινόμαστε ότι οι θεσμοί μας λειτουργούν ανεξάρτητα και υποδειγματικά;
Ζούμε δυστυχώς σε μία χώρα στην οποία ο πολίτης πολλές φορές αισθάνεται ότι η ίδια η Δημοκρατία, έτσι όπως λειτουργεί, δημιουργεί αδιέξοδα. Ακριβώς γιατί η επίκλησή της από την κυβερνητική και κοινοβουλευτική πλειοψηφία αξιοποιείται με στρεβλό τρόπο για να επιβληθεί η βούληση των ισχυρών. Ενδεχομένως θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερες δικλείδες ασφαλείας για να μην κλονίζεται η ηθική της δημοκρατίας μέσω της δύναμης του πολιτικού κυνισμού και της διαπλοκής των εξουσιών.
Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον οι πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης εμφανίζονται πολλές αναποτελεσματικές, γιατί βρίσκονται σε αδυναμία να περάσουν από την πολιτική καταγγελία και τις κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις, σε ένα ολοκληρωμένο αφήγημα εναλλακτικής προοδευτικής διακυβέρνησης. Η δε κοινωνία βλέποντας τί συμβαίνει απαξιώνει και όσους κάνουν κουρέλι τη Δημοκρατία, αλλά και όσους δεν μπορούν να την προστατεύσουν από την νομότυπη “κατάχρησή” της. Άρα, αν θα με ρωτούσατε αν υπάρχουν φαινόμενα “τραμπισμού” και στη χώρα μας θα σας έλεγα πως “ναι” διότι ενθαρρύνονται ακριβώς από την κρίση θεσμών και την κρίση δημοκρατίας.
Τί έχουν δείξει τα ευρήματα του συνόλου των δημοσκοπήσεων των τελευταίων μηνών; Την απόλυτη απαξίωση που δείχνει η κοινωνία απέναντι στους θεσμούς και την αμφισβήτηση της λειτουργίας της δικαιοσύνης, της αστυνομίας, των πολιτικών κομμάτων, του Τύπου, του Στρατού και εσχάτως και των Πανεπιστημίων. Βλέπετε κι εσείς τις τελευταίες ημέρες τους χειρισμούς των κυβερνώντων στα ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Επιδίδονται σε έναν δημόσιο λόγο που απαξιώνουν τα Πανεπιστήμια μας και δημιουργούν μια επίπλαστη εικόνα ότι λειτουργούν ως κέντρα ανομίας και όχι ως φορείς γνώσης και κατάρτισης, ως πηγή εμπειρίας και ώθησης για την επαγγελματική εξέλιξη των νέων μας. Όλων σας.
Τί έχουμε λοιπόν εδώ; Μία κυβέρνηση να λειτουργεί με επίφαση τη Δημοκρατία. Μία κυβέρνηση που με τη δύναμη της μιντιακής της υπεροπλίας παρουσιάζει το άσπρο μαύρο και αντιστρόφως. Που ακόμη και στην τραγωδία των Τεμπών έφθασε σε σημείο να μιλάει για συγκάλυψη αποδίδοντας με χυδαίο τρόπο τις προσπάθειες συγκάλυψης στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Που τολμά να φωνάζει στους πολιτικούς της αντιπάλους “κάτω τα χέρια από την Ομάδα Αλήθειας”, ένα δικό της επικοινωνιακό παραμάγαζο, έναν κομματικό βραχίονα μαύρης προπαγάνδας που καταδικάζει όποιον εκφράζει αντίθετη άποψη από την κυβερνητική. Μιας κυβέρνησης που με θράσος και αλαζονεία λέει ότι “τα παιδιά της ομάδας αλήθειας δεν φοράνε κουκούλες και δείχνουν τα πρόσωπά τους” επομένως αξίζουν συγχαρητήρια γι’ αυτό! Μάς λένε λοιπόν ως σύγχρονοι Γκαίμπελς ότι επειδή εμφανίζουν ονοματεπώνυμο δικαιούνται να κάνουν διαδικτυακές δίκες, να σπιλώνουν υπολήψεις και να επιτίθενται σε όσους δεν τής είναι αρεστοί. Ακόμη κι αυτός ο ισχυρισμός είναι deep fake. Διότι στο διαδίκτυο δεν εμφανίζονται με το όνομα και το πρόσωπό τους αλλά με τον ψευδεπίγραφο τίτλο “Ομάδα Αλήθειας”.
Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό που συνοπτικά περιέγραψα, που αποτυπώνει όμως τον βασανισμό που υφίσταται σήμερα η Δημοκρατία μας, ο καθένας μας πρέπει να δει τις δικές τους ευθύνες. Με εξαίρεση την αντίδραση του μεγαλύτερου τμήματος της ελληνικής κοινωνίας για το έγκλημα που συντελέστηκε στα Τέμπη, οι πολίτες της εμφανίζουν μία μεγάλη και πολλές φορές ακατανόητη ανοχή στην εκάστοτε εξουσία. Ακόμη και τώρα δύο μόλις μήνες από τις εντυπωσιακές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τα Τέμπη στις οποίες ξεχείλιζε η οργή με καθολικό αίτημα την απονομή Δικαιοσύνης η κυβέρνηση αρχίζει και σηκώνει δειλά δειλά το κεφάλι της. Άρα κάποιοι που χθες ήταν θυμωμένοι και κατέβηκαν στους δρόμους σήμερα έχουν αλλάξει γνώμη. Προφανώς κάτι δεν πάει καλά. Και όλοι εμείς και τα πολιτικά κόμματα οφείλουμε να το βρούμε, να το αναλύσουμε, να το ερμηνεύσουμε και να το αλλάξουμε. Ακόμη και μέσα από επώδυνες διαδικασίες. Η κοινωνία μάς φωνάζει ότι επιζητεί κάτι άλλο, όμως διστάζει να μάς δείξει τον δρόμο και καταφεύγει ενίοτε σε εύκολες λύσεις ως απόρροια της αγανάκτησής της. Όλοι μας ωστόσο οφείλουμε να προστατεύσουμε τη Δημοκρατία μας και να αναλάβουμε ως συνειδητοποιημένοι πολίτες να την περιφρουρήσουμε. Δεν μπορούμε να νομιμοποιούμε ως κανονικότητα την ύβρη, τις απειλές, τους τσαμπουκάδες και την αυθάδεια για να καλύπτουμε τα κενά που μάς δημιουργεί πολλές φορές ακόμη και τεχνητά, η κεντρική εξουσία, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Η οργή μας δεν πρέπει να οδηγεί στο χάος, αλλά στην επιλογή της ανατροπής μιας πολύ κακής κυβέρνησης. Τα αρνητικά συναισθήματα δεν επιτρέπεται να μάς κάνουν κακούς και ασυνείδητους πολίτες επειδή η κυβέρνηση επιβάλλει την εξουσία της με έλλειψη κοινωνικής συναίσθησης. Δεν πρέπει να γίνουμε ίδιοι με ό,τι αφορίζουμε. Οφείλουμε να το αλλάξουμε και να διαμορφώσουμε τις συνθήκες για μία καλύτερη Ελλάδα.
Ακούω πολλούς που εκτιμούν ότι οι ΗΠΑ βιώνουν μία “αυταρχική Δημοκρατία”. Δεν θα διαφωνήσω. Ο Τραμπ έκανε συγκυβερνήτη του έναν πανίσχυρο επιχειρηματία από τον χώρο της τεχνολογίας και των social media, τον Έλον Μασκ, εκδιώκει από τις ΗΠΑ μεγάλο κομμάτι μεταναστών, ονειρεύτηκε τον Καναδά ως 51η Πολιτεία, διεκδικεί την Γροιλανδία και τον κόλπο του Μεξικού και ήδη πέτυχε να πάρει ισχυρό μερίδιο από τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας. Συμπεριφέρεται σε ξένους ηγέτες κάνοντας bullying, παράλογους δασμούς σχεδόν σε όλες τις χώρες του πλανήτη και δημιουργεί το απόλυτο χάος.
Είναι λοιπόν ο “τραμπισμός” ένα φαινόμενο που συναντάται στην Ευρώπη ή στην Ελλάδα; Κάποια στοιχεία του ναι. Εκτός εάν θεωρήσουμε τυχαίο και συμπτωματικό ότι η πρωθυπουργός της Ιταλίας Μελόνι βρίσκεται τυχαία στους συνομιλητές του. Αν όμως είναι “αυταρχική δημοκρατία” η διοίκηση Τραμπ που έχει στραφεί εναντίον κορυφαίων αμερικανικών πανεπιστημίων όπως το Harvard καταγγέλλοντας τον ριζοσπαστισμό τους, γιατί δεν είναι συγκεκαλυμμένα αυταρχική δημοκρατία μία κυβέρνηση που προωθεί ακραίες λύσεις για προβλήματα ασφάλειας στα Πανεπιστήμια που θα μπορούσαν να επιλυθούν με πιο άμεσους και δημοκρατικούς τρόπους; Πώς μπορεί μία κυβέρνηση να αποφασίζει τη διαγραφή ενός φοιτητή παρακάμποντας μία απόφαση της δικαιοσύνης ή το ίδιο το Πανεπιστήμιο και τους Κανονισμούς του;
Τα χαρακτηριστικά μιας “αυταρχικής δημοκρατίας” ως μία καλλωπισμένη παραλλαγή ολιγαρχίας είναι ο μη ισότιμος τρόπος με τον οποίο μεταχειρίζεται μία κυβέρνηση την αντιπολίτευση, η πολιτική της στο μεταναστευτικό, η κατάργηση των εγγυήσεων του κράτους δικαίου, η έλλειψη σεβασμού στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η καλλιέργεια εθνικιστικών αντιλήψεων, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός.
Η δύναμη της Δημοκρατίας (όταν δεν είναι σε κρίση) βρίσκεται στο να μπορεί να αντιμετωπίζει ισότιμα ακόμη και τους εχθρούς της. Ελάχιστες κυβερνήσεις έχουν τη γενναιότητα να το πράττουν. Από την πλευρά τους και οι πολίτες οφείλουν να αναρωτηθούν για το αξιολογικό τους κριτήριο. Αλλιώς ο καθένας από μας θα βλέπει μόνο αυτό που θέλει ή φαντάζεται.
Με την είσοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης στη ζωή μας τα ζητήματα που μπαίνουν στο τραπέζι ζητούν επιτακτικά απαντήσεις. Τα πολιτικά κόμματα οφείλουν να βάλουν στην ατζέντα τους την ΤΝ διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να εμφανιστούν ασυμμετρίες στη λήψη αποφάσεων ανάμεσα στους δημοκρατικούς θεσμούς και στους οργανισμούς διαχείρισης τεχνολογιών.
Είναι καθήκον μιας αντιπροσωπευτικής Δημοκρατία ακόμη κι αν βρίσκεται σε κρίση να καθορίσει το πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη στο πλαίσιο μιας Δημοκρατίας μπορεί να διασφαλίσει τη λογοδοσία για κρίσιμες αποφάσεις που λαμβάνονται.
Ο Σαμ Άλτμαν διευθυντής του Εργαστηρίου Τεχνητής Νοημοσύνης “OpenAI” που δημιούργησε το γνωστό ChatGPT εμφανίστηκε ενώπιον του αμερικανικού Κογκρέσου το Μάιο του 2023 και δήλωσε: “Καθώς η τεχνολογία αναπτύσσεται, κατανοούμε πως οι άνθρωποι ανησυχούν πολύ για το πώς θα μπορούσε να αλλάξει ο τρόπος ζωής τους. Ανησυχούμε κι εμείς”.
Ας ανησυχήσουμε λοιπόν όλοι μαζί και κυρίως ας δράσουμε για τη Δημοκρατία και για την ποιότητα της .