Οπρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι ενέκρινε χθες νόμο με που θέτει υπό τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας τις μέχρι πρότινος ανεξάρτητες ουκρανικές υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς.
Αυτή η κίνηση ερμηνεύεται, ωστόσο, από μερίδα πολιτών εντός της Ουκρανίας ως μια απόπειρα του Ζελένσκι να συγκεντρώσει ακόμη μεγαλύτερη εξουσία στα χέρια του δικού του περιβάλλοντος που θα μπορούσε ενδεχομένως να καταχραστεί εν καιρώ πολέμου, όπως καταγγέλλουν οι επικριτές του.
Εκατοντάδες πολίτες διαδήλωσαν στο κέντρο του Κιέβου και σε άλλες πόλεις της Ουκρανίας χθες, για πρώτη φορά έπειτα από τη ρωσική εισβολή του 2022.
Μέσα από μια σειρά ερωταπαντήσεων, το Politico επιχειρεί να ρίξει φως σε αυτό το νέο «επεισόδιο» του Ουκρανικού, το οποίο επηρεάζει το κλίμα στο Κίεβο αλλά και στις σχέσεις της ουκρανικής ηγεσίας με τους δυτικούς υποστηρικτές της έπειτα από τριάμισι χρόνια πολέμου.
Τι περιλαμβάνει η νέα νομοθεσία που ενέκρινε ο Ζελένσκι;
Ο νέος νόμος δίνει στο γραφείο του γενικού εισαγγελέα, ο οποίος όμως διορίζεται από τον Ουκρανό πρόεδρο, άμεση εξουσία επί του μέχρι πρότινος ανεξάρτητου Εθνικού Γραφείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) και επί της Ειδικής Εισαγγελίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς (SAP). Με βάση τον νέο νόμο, ο γενικός εισαγγελέας αποκτά πρόσβαση στις πληροφορίες των υποθέσεων που χειρίζεται το NABU και το δικαίωμα να δίνει ο ίδιος δεσμευτικές οδηγίες/εντολές στους ερευνητές του NABU αναφορικά με τον χειρισμό αυτών των υποθέσεων. Στο ίδιο πλαίσιο, αποκτά το δικαίωμα ακόμη και να τερματίζει έρευνες.
Πώς επηρεάζεται η ανεξαρτησία των φορέων που μάχονται τη διαφθορά;
Η ανάθεση της εποπτείας των εποπτικών Αρχών, που διερευνούν υποθέσεις κυβερνητικής/κρατικής διαφθοράς, στα χέρια ενός γενικού εισαγγελέα ο οποίος θεωρείται «άνθρωπος του Ζελένσκι» όπως είναι εν προκειμένω ο Ρουσλάν Κραβτσένκο, θα μπορούσε να υπονομεύσει την ανεξαρτησία και την αξιοπιστία αυτών των ερευνών. Τουλάχιστον αυτό καταγγέλλουν οι επικριτές του νόμου.
Πώς δικαιολόγησε ο Ζελένσκι την επιλογή του να εγκρίνει έναν τέτοιο νόμο;
Στο πλαίσιο βιντεοσκοπημένης ομιλίας του, που δόθηκε στη δημοσιότητα μετά την υπογραφή του νομοσχεδίου το βράδυ της Τρίτης, ο Ζελένσκι παρουσιάστηκε να επιμένει στη δική του γραμμή, παρά τις επικρίσεις και τις διαμαρτυρίες.
Είπε, συγκεκριμένα, ότι οι μηχανισμοί καταπολέμησης της διαφθοράς «πρέπει να απαλλαγούν από τη ρωσική επιρροή» (σ.σ. υπενθυμίζεται ότι προσφάτως ξεκίνησαν έρευνες κατά πρακτόρων του NABU που φέρονται να συνεργάζονταν με τη Ρωσία) και ότι «ο γενικός εισαγγελέας είναι αποφασισμένος να διασφαλίσει ότι στην Ουκρανία θα είναι αναπόφευκτη η τιμωρία για όσους παραβιάζουν τον νόμο». Υποστήριξε, επίσης, ότι υπήρχαν υποθέσεις καταγγελλόμενης διαφθοράς η διερεύνηση των οποίων καθυστερούσε και δεν προχωρούσε όπως θα έπρεπε.
Τι υποστηρίζουν, από την πλευρά τους, οι εποπτικές Αρχές;
Με ανακοίνωση που έδωσε στη δημοσιότητα, το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς (NABU) υποστηρίζει ότι οι αλλαγές που φέρνει η νέα νομοθεσία «ουσιαστικά καταστρέφουν την ανεξαρτησία του NABU και της SAP και ότι υποτάσσουν τις δραστηριότητές τους στον γενικό εισαγγελέα».
Προχωρώντας μάλιστα ένα βήμα παραπέρα, προειδοποιεί ότι «οι υποδομές της Ουκρανίας κατά της διαφθοράς πρόκειται να καταστραφούν» εάν εφαρμοστεί αυτή η νομοθεσία, ενώ ευχαριστεί τους Ουκρανούς που διαμαρτυρήθηκαν.
«Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε και να υπερασπιζόμαστε την ανεξαρτησία των ερευνών μας από παρεμβάσεις», σημειώνει το NABU στη σχετική ανακοίνωση.
Τι λέει ο γενικός εισαγγελέας;
Ο γενικός εισαγγελέας Ρουσλάν Κραβτσένκο, τον οποίο ο Ζελένσκι διόρισε τον περασμένο μήνα, επέμεινε ότι οι εποπτικές Αρχές θα διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους.
«Δεν είναι υποδεέστερες μου», δήλωσε την Τρίτη, αναφερόμενος και στις δύο υπηρεσίες. Σχετικά με τους εισαγγελείς της SAP, είπε: «Θα είμαστε μια οικογένεια. Αυτοί θα εργαστούν στις ποινικές τους διαδικασίες και εμείς θα εργαστούμε στις δικές μας και μαζί θα βοηθάμε ο ένας τον άλλον».
Πώς αντιδρούν οι υποστηρικτές της Ουκρανίας;
Δύο μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που είναι ένθερμοι υποστηρικτές της Ουκρανίας, προχώρησαν στο εξαιρετικά ασυνήθιστο βήμα να επικρίνουν το Κίεβο.
Η επίτροπος Διεύρυνσης Μάρτα Κος δήλωσε ότι «ανησυχεί». «Η κατάργηση των βασικών δικλίδων ασφαλείας που προστατεύουν την ανεξαρτησία του NABU αποτελεί ένα σοβαρό βήμα πίσω», είπε.
Ο επίτροπος Αμυνας Αντριους Κουμπίλιους σημείωσε: «Στον πόλεμο, η εμπιστοσύνη μεταξύ του μαχόμενου έθνους και της ηγεσίας του είναι πιο σημαντική από τα σύγχρονα όπλα. Είναι δύσκολο να οικοδομηθεί και να διατηρηθεί, αλλά εύκολο να χαθεί με ένα σημαντικό λάθος της ηγεσίας. Η διαφάνεια είναι ο μόνος τρόπος για να αποκατασταθεί η κατεστραμμένη εμπιστοσύνη».
Ο Γάλλος υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μπ. Χαντάντ δήλωσε σε συνέντευξή του στο γαλλικό ραδιόφωνο ότι «δεν είναι πολύ αργά για τους Ουκρανούς να ανατρέψουν αυτήν την απόφαση».
«Αυτή είναι μια κακή μέρα για την Ουκρανία», αναφέρει από την πλευρά του, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα, σε ανάρτησή του στα social media.
Τι σημαίνει αυτό για τη διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση;
Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας στην Ε.Ε. κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υποστηρίζοντας ότι οποιαδήποτε πιθανή οπισθοδρόμηση στις μεταρρυθμίσεις για το κράτος δικαίου θα μπορούσε να βλάψει την προσπάθεια του Κιέβου να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό μπλοκ.
«Ανεξάρτητοι φορείς όπως το NABU και η SAP, είναι απαραίτητοι για την πορεία [της Ουκρανίας] προς την Ε.Ε. Το κράτος δικαίου παραμένει στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων ένταξης», προειδοποίησε η επίτροπος Διεύρυνσης Μάρτα Κος την Τρίτη.
Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρθηκε επίσης στο θέμα, λέγοντας: «Η ανεξαρτησία και η ισχύς των θεσμών της Ουκρανίας κατά της διαφθοράς ήταν το κλειδί για τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες των τελευταίων ετών. Η Ουκρανία θα συνεχίσει να αξιολογείται με βάση την πρόοδο αυτών των θεσμών».
Τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια;
Ο νόμος, τον οποίο ενέκρινε το κοινοβούλιο της Ουκρανίας την Τρίτη, έχει πλέον τεθεί σε ισχύ. Ωστόσο, πολιτικοί της αντιπολίτευσης προσπαθούν να προκαλέσουν την κατάργησή του. Ο Γιάροσλαβ Ζελέζνιακ, της παράταξης Holos, ανέφερε σε ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι πρόκειται να ζητήσει από διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων της Ε.Ε., του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, να πιέσουν την κυβέρνηση του Ζελένσκι να αλλάξει πορεία. Βουλευτές της αντιπολίτευσης ετοιμάζονται, επίσης, να προσφύγουν στο συνταγματικό δικαστήριο ζητώντας την κατάργηση του εν λόγω νόμου.
