Ένα από τα μεγαλύτερα ανοιχτά ζητήματα στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης φέρνει ξανά στην επιφάνεια η υπόθεση του χρέους του ΕΔΣΝΑ (Ειδικός Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Νομού Αττικής), του φορέα που είναι επιφορτισμένος με τη διαχείριση απορριμμάτων στην Περιφέρεια Αττικής.
Με χρέος που φτάνει τα 20,1 εκατομμύρια ευρώ, η πρόσφατη απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών να καλύψει αυτό το έλλειμμα όχι με κρατική ενίσχυση, αλλά από τα αποθεματικά των 66 δήμων της Αττικής, όπως ανέφερε και σε πρόσφατο ρεπορτάζ το airetos.gr , προκαλεί εύλογες απορίες και εύφλεκτες αντιδράσεις.
Η υπόθεση αποκτά ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον μετά την καταγγελία του πρώην Περιφερειάρχη Γιάννη Σγουρού ότι «η διασπάθιση των εκατομμυρίων έχει αυτουργό και συναυτουργούς». Παράλληλα, δημοσιογραφικές αποκαλύψεις επισημαίνουν ότι η επιβάρυνση των δήμων φέρεται να αποφασίστηκε χωρίς προηγούμενη κρατική επιχορήγηση, παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε σε περιφερειακό και διασυνδεδεμένο επίπεδο διοίκησης.
Πώς δημιουργήθηκε το χρέος;
Στο επίκεντρο τίθεται το ερώτημα: πώς δημιουργήθηκε αυτό το χρέος; Ποιες συμβάσεις και ποιοι οικονομικοί σχεδιασμοί (ή αστοχίες) οδήγησαν τον ΕΔΣΝΑ σε υπερχρέωση; Οι πολίτες της Αττικής, που χρηματοδοτούν έμμεσα το σύστημα αποκομιδής και διαχείρισης απορριμμάτων μέσω των δημοτικών τελών, δικαιούνται να γνωρίζουν γιατί η καθημερινότητά τους – και η ποιότητα των δημοτικών υπηρεσιών – θα επηρεαστούν από την απόφαση να καλυφθεί αυτό το ποσό από τους ίδιους τους δήμους.
Ποιος αποφάσισε τη μετακύλιση στους δήμους;
Το Υπουργείο Εσωτερικών αποφάσισε πως το χρέος του ΕΔΣΝΑ δεν θα καλυφθεί από κρατική επιχορήγηση, αλλά θα μετακυλιστεί εξ ολοκλήρου στους Δήμους μέσω των προϋπολογισμών τους. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως οι πολίτες θα πληρώσουν – άμεσα ή έμμεσα – για επιλογές που δεν έλαβαν ποτέ, για συμβάσεις που δεν ενέκριναν και για αποφάσεις που δεν συζητήθηκαν δημόσια.
Αν και οι σφοδρές αντιδράσεις ανάγκασαν τελικά τον ΕΔΣΝΑ να ανακαλέσει προσωρινά την εφαρμογή του τέλους ταφής απορριμμάτων, το κεντρικό ζήτημα παραμένει: το χρέος υφίσταται, είναι καταγεγραμμένο στον προϋπολογισμό του φορέα και κανείς μέχρι στιγμής δεν έχει εξηγήσει πώς δημιουργήθηκε.
Η απόφαση του ΥΠΕΣ να καλυφθεί το χρέος από τους ΟΤΑ, προκαλεί νέα ερωτήματα για τη νομιμοποίηση και τη διαδικασία:
Ενημερώθηκαν οι δήμαρχοι εγκαίρως; Ψηφίστηκε το μέτρο με συναίνεση ή υπήρξε μονομερής απόφαση; Κανείς δεν αμφισβητεί την ανάγκη διαχείρισης του χρέους, αλλά τίθεται με ένταση το ερώτημα αν είναι δίκαιο το κόστος να επιμερίζεται οριζόντια στους δήμους, ανεξάρτητα από το αν και πόσο ευθύνονται για το οικονομικό κενό.
Οι συνέπειες στην αυτοδιοίκηση
Με δεδομένο ότι πολλοί δήμοι διαθέτουν περιορισμένους πόρους και καλούνται να καλύψουν ολοένα αυξανόμενες ανάγκες (παιδεία, καθαριότητα, κοινωνική πρόνοια), πόσο βιώσιμη είναι η αφαίμαξη των ταμείων τους για να καλυφθεί ένα χρέος που δεν δημιούργησαν οι ίδιοι; Ποια έργα θα μείνουν πίσω; Ποιες υπηρεσίες θα «ψαλιδιστούν»;
Η εικόνα επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από την απουσία λογοδοσίας. Παρά τις σοβαρές καταγγελίες για οικονομική διαχείριση χωρίς επαρκή έλεγχο, δεν υπήρξε μέχρι στιγμής επίσημη απολογία ή ανάληψη πολιτικής ευθύνης. Αντιθέτως, φαίνεται να κυριαρχεί μια σιωπή – η οποία, σε πολιτικό επίπεδο, ενδέχεται να ερμηνευτεί ως συγκάλυψη ή ακόμη και συναυτουργία.
Ηθική και πολιτική διάσταση
Το ζήτημα πλέον δεν είναι απλώς λογιστικό. Είναι πολιτικό και ηθικό.
Μπορεί να ζητείται από τους δήμους – και κατ’ επέκταση από τους πολίτες – να επωμιστούν ένα βάρος για το οποίο δεν έχουν αποφασίσει, δεν έχουν ευθύνη και δεν έχουν ενημερωθεί επαρκώς;
Αν η Περιφέρεια και ο ΕΔΣΝΑ γνώριζαν για την κλιμάκωση του χρέους, γιατί δεν αναζήτησαν εγκαίρως χρηματοδοτικές λύσεις;
Και αν δεν γνώριζαν, τι είδους έλεγχοι γίνονταν στις οικονομικές υπηρεσίες του Συνδέσμου;
Το χρέος του ΕΔΣΝΑ δεν αφορά απλώς έναν φορέα απορριμμάτων. Είναι καθρέφτης μιας πολιτικής κουλτούρας που επιμένει να μεταφέρει το κόστος των αποφάσεών της στους αθώους: τους πολίτες. Αν δεν ανοίξει άμεσα ο φάκελος και δεν υπάρξει διαφάνεια, τότε το πραγματικό κόστος δεν θα είναι μόνο οικονομικό – αλλά θεσμικό και δημοκρατικό.
Η κοινωνία έχει δικαίωμα να γνωρίζει.
Και το κράτος έχει υποχρέωση να απαντήσει.
