Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, με την οποία κρίνεται συνταγματικό το νομοσχέδιο για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, δεν αποτελεί απλώς μία τεχνική, νομική πράξη. Συνιστά τη θεσμική επικύρωση μιας βαθιάς πολιτικής και ιδεολογικής εκτροπής. Δεν πρόκειται για μεταρρύθμιση. Είναι το τελικό στάδιο μιας στρατηγικής απαξίωσης του δημόσιου πανεπιστημίου, μιας μακροχρόνιας προσπάθειας να αποσυνδεθεί η παιδεία από τον πυρήνα της κοινωνικής προόδου και να μετατραπεί σε εμπόρευμα.
Η παρέμβαση του Δημάρχου Αθηναίων, Χάρη Δούκα, υπήρξε καίρια. Θύμισε πως το άρθρο 16 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει αποκλειστικά τη δημόσια και δωρεάν ανώτατη εκπαίδευση, δεν είναι ένα ξεπερασμένο νομικό κατάλοιπο. Είναι η θεσμική συμπύκνωση του αιτήματος για κοινωνική κινητικότητα, για δημοκρατική ισότητα, για Παιδεία ως εργαλείο αλλαγής. Το δημόσιο πανεπιστήμιο, με όλα τα προβλήματά του, παραμένει το μοναδικό πεδίο όπου η γνώση δεν εξαρτάται από το πορτοφόλι, αλλά από τη θέληση, την προσπάθεια, τη συλλογική συμμετοχή.
Η εμπορευματοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης δεν είναι ουδέτερη εξέλιξη· είναι τομή. Τομή ανάμεσα σε δύο κόσμους:
Ο ένας πιστεύει στην Παιδεία ως δημόσιο αγαθό, κοινωνικό δικαίωμα και μέσο αναδιανομής ευκαιριών.
Ο άλλος την αντιλαμβάνεται ως υπηρεσία, επένδυση και προνόμιο των λίγων.
Η πρόφαση της “ελευθερίας επιλογής” δεν είναι τίποτα περισσότερο από επικοινωνιακό περιτύλιγμα για την προώθηση ταξικών φραγμών και την εγκαθίδρυση μιας νέας εκπαιδευτικής ελίτ, όπου η γνώση πωλείται, και δεν μοιράζεται.
Η Παιδεία δεν ανήκει στην αγορά – ανήκει στην κοινωνία
Σε διεθνές επίπεδο, ο μύθος της αριστείας των ιδιωτικών πανεπιστημίων καταρρέει. Τα κορυφαία ιδρύματα των ΗΠΑ και της Ευρώπης — Harvard, Oxford, Sorbonne, Humboldt — είναι δημόσια ή βαριά επιδοτούμενα από δημόσιους πόρους. Η ακαδημαϊκή τους δύναμη δεν γεννήθηκε από την αγορά, αλλά από το κοινωνικό συμβόλαιο επένδυσης στη Γνώση. Εκεί που τα ιδιωτικά ΑΕΙ κυριάρχησαν, κυριάρχησε και η αναξιοπιστία, το υπερβολικό κόστος, η αμφισβήτηση των τίτλων και η κοινωνική περιθωριοποίηση των ασθενέστερων.
Αν η Ελλάδα, ενάντια σε αυτό το παγκόσμιο ρεύμα, επιλέξει να ιδρύσει “μη κρατικά πανεπιστήμια”, το κάνει όχι επειδή στοχεύει στην πρόοδο, αλλά επειδή επιδιώκει να εξυπηρετήσει συμφέροντα. Να εξυπηρετήσει λόμπι, οικονομικά κέντρα, και εξωγενείς πιέσεις που διαχρονικά πιέζουν για την αποδόμηση των δημόσιων δομών στο όνομα της “ανταγωνιστικότητας”.
Η παράκαμψη του άρθρου 16, με νομικισμούς και ερμηνευτικές ακροβασίες, είναι συνταγματική διάρρηξη. Υπονομεύει την εθνική κυριαρχία, καθώς η ουσιαστική εκπαιδευτική πολιτική της χώρας εκχωρείται σε ιδιωτικά συμφέροντα και ξένους θεσμούς. Είναι μια επιλογή που θίγει την κοινωνική συνοχή και καταλύει την ιδεολογική ταυτότητα της μεταπολιτευτικής Δημοκρατίας.
Το ΠΑΣΟΚ στο σταυροδρόμι της Ιστορίας του
Το ΠΑΣΟΚ έχει ιστορική υποχρέωση να σταθεί απέναντι σε αυτή την εξέλιξη. Δεν είναι μόνο το άρθρο 16 που κινδυνεύει. Είναι το ίδιο το πολιτικό και αξιακό του θεμέλιο. Η Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη μιλούσε για λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική δικαιοσύνη και εθνική ανεξαρτησία. Αυτά δεν είναι μουσειακές έννοιες. Είναι επίκαιρα όσο ποτέ.
Το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί —και δεν πρέπει— να συμβιβαστεί με την αποδοχή ενός θεσμικού σχεδίου που μετατρέπει την Παιδεία σε εργαλείο κοινωνικού αποκλεισμού. Οφείλει να δώσει πολιτική μάχη για την ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου, την αύξηση της χρηματοδότησης, την αποκομματικοποίηση με θεσμική εγγύηση, την αξιοκρατία και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και των προγραμμάτων σπουδών.
Όχι για να “σώσει” κάτι παλιό, αλλά για να υπερασπιστεί το μόνο θεσμικό ανάχωμα απέναντι σε μια νέα ταξική κοινωνία γνώσης — ή μάλλον άγνοιας για τους πολλούς, και εξειδικευμένης πληροφορίας για τους λίγους.
Η Νέα Γενιά του ΠΑΣΟΚ: Να ανοίξει τον δρόμο
Σε αυτό το σταυροδρόμι, η Νέα Γενιά του ΠΑΣΟΚ πρέπει να σταθεί στην πρώτη γραμμή. Όχι ως μηχανισμός αναπαραγωγής θέσεων και ρόλων, αλλά ως πυρήνας ιδεών, κινημάτων και πολιτικής αντεπίθεσης. Να χτίσει ένα μέτωπο υπεράσπισης της κοινωνικής Παιδείας, με λόγο αιχμηρό, ενωτικό και μετασχηματιστικό.
Η δημόσια και δωρεάν Παιδεία δεν είναι μόνο πολιτική επιλογή. Είναι υπόθεση δικαιοσύνης, αξιοπρέπειας και εθνικής προοπτικής. Κι αν κάποιοι επιμένουν να την μετατρέψουν σε εμπόρευμα, θα μας βρίσκουν απέναντί τους — σε κάθε αμφιθέατρο, σε κάθε πλατεία, σε κάθε θεσμικό πεδίο.
Γιατί η Παιδεία δεν είναι πεδίο επένδυσης.
Είναι πεδίο σύγκρουσης δύο κόσμων.
Κι εμείς διαλέγουμε πλευρά.
Γράφει ο Θανος Τασικας, Πολιτικός Επιστήμονας/ Ιδρυτής ΠΑΣΠ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ / Υπεύθυνος Οργανωτικού Τ.Ο. ΠΑΣΟΚ Κομοτηνής.
