Οι τιμές στα τρόφιμα έχουν δει ραγδαίες αυξήσεις τα τελευταία πέντε χρόνια στη χώρα μας.
Η Κυβέρνηση προσπαθούσε με διάφορα μέτρα κυρίως με το περίφημο «καλάθι του νοικοκυριού» να περιορίσει το κύμα της ακρίβειας. Μάταια όμως, καθώς η Ελλάδα για το 2024 είχε 6% ακριβότερα τρόφιμα από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat
Θα μπορούσε να περιοριστεί η ακρίβεια εαν μειωνόταν ή μηδένιζε η Κυβέρνηση τον ΦΠΑ; Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επέμενε να αναφέρει συνεχώς την Ισπανία που το έκανε αυτό, ως αρνητικό παράδειγμα.
Ισχυριζόταν ότι ο πληθωρισμός στα τρόφιμα στην Ισπανία παραμένει υψηλός, παρά τη μείωση του Φ.Π.Α. Μόνο που αυτή είναι η μισή αλήθεια.
Έρευνα της Κεντρικής Τράπεζας της Ισπανίας του 2024 διαψεύδει τον ισχυρισμό ότι η μείωση του ΦΠΑ δεν μεταφέρεται στις τιμές λιανικής, αποδεικνύοντας με στοιχεία ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
| Μήνας | Ελλάδα Πληθωρισμός Τροφίμων | Ισπανία Πληθωρισμός Τροφίμων |
|---|---|---|
| Ιανουάριος 2023 | 15,6% | 15,5% |
| Ιούνιος 2023 | 12,6% | 10,3% |
| Δεκέμβριος 2023 | 8,9% | 7,3% |
Αναλύοντας τη μετακύλιση της μείωσης ΦΠΑ στις λιανικές τιμές των προϊόντων
Στις 28 Δεκεμβρίου 2022, η Ισπανική Κυβέρνηση ανακοίνωσε το μηδενισμό του συντελεστή Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) για επιλεγμένα προϊόντα, όπως είναι:
- ψωμί
- γάλα
- τυρί
- αυγά
- φρούτα
- λαχανικά
- όσρπια και
- δημητριακά
Τέλος ο ΦΠΑ στο μαγειρεμένο λάδι όπως και στα ζημαρικά μειώθηκαν από το 10% στο 5%
Οι συντελεστές ΦΠΑ μηδενίστηκαν από την 1η Ιανουαρίου του 2023 ενώ αρχικά το μέτρο αυτό θα κρατούσε για τους πρώτους έξι μήνες τελικά επεκτάθηκε για όλο το 2024
| Μήνας | Ελλάδα | Ισπανία |
|---|---|---|
| Γάλα χαμηλών λιπαρών | Ιανουάριος: 25,3% Δεκέμβριος: 2% | Ιανουάριος: 32,9% Δεκέμβριος: -2% |
| Τυρί | Ιανουάριος: 26,6% Δεκέμβριος: 9,4% | Ιανουάριος: 20,5% Δεκέμβριος: 2,1% |
| Λαχανικά | Ιανουάριος: 10,9% Δεκέμβριος: 13,7% | Ιανουάριος: 14,1% Δεκέμβριος: 10,5% |
Η πολιτική αυτή σχεδιάστηκε για να ελαφρύνει το βάρος της ακρίβειας, ιδίως για τα νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων, δεδομένου αυτά διαθέτουν μεγαλύτερο μέρος των συνολικών δαπανών τους σε τρόφιμα.
Μόνο για το 2023 η Κυβέρνηση της Ισπανίας εκτιμά ότι τα νοικοκυριά εξοικονόμησαν 1,32 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η έρευνα
Εντωμεταξύ, έρευνα της Κεντρικής Τράπεζας της Ισπανίας, επιβεβαιώνει ότι το μέτρο λειτουργεί, εφόσον φυσικά τα σούπερ μάρκετ μετακυλίσουν τις μειώσεις στα ράφια.
Στην Ισπανία, τα στοιχεία έδειξαν ότι η μείωση πέρασε τελικά στις τιμές της λιανικής. Μάλιστα οι αναλυτές επισημαίνουν ότι οι επιπτώσεις αυτού του μέτρου πολιτικής επηρεάζει όλα τα επίπεδα εισοδήματος και είναι προτιμότερος από εναλλακτικά μέτρα όπως για παράδειγμα παροχή κουπονιών που στα στα πιο ευάλωτα νοικοκυριά.
Στην έρευνα με τίτλο «Αναλύοντας τη μετακύλιση της μείωσης ΦΠΑ στις λιανικές τιμές των προϊόντων με ψηφιακή συλλογή δεδομένων από σουπερμάρκετ και μοντέλα μηχανικής μάθησης», εξετάστηκε ένα σύνολο δεδομένων από το διαδίκτυο, αξιοποιώντας τεχνικές μηχανικής μάθησης για την ταξινόμηση κάθε προϊόντος.
Στο μικροσκόπιο περίπου 10.000 είδη διατροφής
Στη συνέχεια μελετήθηκαν οι επιπτώσεις της προσωρινής μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ στις τιμές, εξετάζοντας τις ημερήσιες τιμές περίπου 10.000 προϊόντων διατροφής που πωλούνται διαδικτυακά από ένα ισπανικό σούπερ μάρκετ.
Όπως σημειώνουν οι αναλυτές της τράπεζας: «Για να εντοπίσουμε τις αιτιώδεις επιδράσεις στις τιμές, συγκρίναμε την εξέλιξη των τιμών για τα προϊόντα που υπόκειντο στη φορολογική πολιτική, με άλλη ομάδα ειδών διατροφής, που ήταν εκτός του πεδίου εφαρμογής της συγκεκριμένης πολιτικής».
Αν και παρατηρήθηκαν διαφορές στην ταχύτητα της μετακύλισης του μειωμένου ΦΠΑ, σε διαφορετικούς τύπους προϊόντων, τα ευρήματα έδειξαν ότι σε επίπεδο σούπερ μάρκετ, η μετακύλιση ήταν σχεδόν πλήρης.
Πόσο σύντομα και σε τι ποσοστό
Η Ισπανική έρευνα εξέτασε το πόσο σύντομα και σε τι ποσοστό ενσωματώθηκε στις τελικές τιμές η μείωση του ΦΠΑ σε διαφορετικές κατηγορίες τροφίμων: Νωπά και επεξεργασμένα, επώνυμα και ιδιωτικής ετικέτας, εισαγόμενα και εγχώρια.
Η διαπίστωση είναι ότι κατά μέσο όρο όλα τα προϊόντα μετέφεραν στις τιμές λιανικής τη μείωση του ΦΠΑ σε ποσοστό από 70% ως 100% με την πάροδο του χρόνου, με διαφορετικό όμως ρυθμό ανταπόκρισης.
Σε γενικές γραμμές, μολονότι οι λιανέμποροι συμμορφώθηκαν στη μετακύλιση της μείωσης του ΦΠΑ από τις πρώτες τρεις εβδομάδες, σε ποσοστό 90%, χρειάστηκε να περάσουν περίπου 2,5 μήνες για να φτάσει το ποσοστό της μετακύλισης στο 100%, ενώ στη συνέχεια η επίπτωση της μείωσης στις τιμές «πέφτει» στο 70%.
Στα φρέσκα τρόφιμα, οι τιμές των οποίων είναι πιο ευμετάβλητες αφού επηρεάζονται πιο άμεσα από εξωγενείς παράγοντες (πανδημία , κλίμα, εποχικότητα, χαμηλή διαθεσιμότητα, πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας κλπ), η μετακύληση της μείωσης του ΦΠΑ στις τιμές λιναικής υπήρξε πιο αργή, ενώ στη συνέχεια εμφάνισε έντονες κυκλικές διακυμάνσεις, κυμαινόμενη από το 65% ως στο 140% (σε σύγκριση πάντα με τα τρόφιμα που δε συμμετείχαν στο μέτρο).
Μηδενισμός ΦΠΑ στο ελαιόλαδο για το 2024
Τον Ιούλιο του 2024 η Κυβέρνηση του Σάντθεζ μηδένισε μόνο το ΦΠΑ στο ελαιόλαδο. H Κυβέρνηση του Σάντθεζ παράλληλα με αυτό το μέτρο ενθάρρυνε και την παραγωγή του ισπανικού ελαιόλαδου για το περασμένο έτος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ισπανία έχει την μεγαλύτερη παραγωγή ελαιόλαδου παγκοσμίως ενώ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό από αυτό το κρατάνε για την εγχώριά τους κατανάλωση.
Το συγκεκριμένο μέτρο κράτησε έως το τέλος του συγκεκριμένου έτους και όλα τα στοιχεία από τη Eurostat δείχνουν ότι το συγκεκριμένο μέτρο επίσης πέτυχε
| Μήνας | Ελλάδα | Ισπανία |
|---|---|---|
| Ιούλιος 2024 | 54,8% | 53,7% |
| Δεκέμβριος 2024 | -0,6% | -12,6% |
Με έναν γρήγορο υπολογισμό τα νοικοκυριά εξοικονόμησαν άλλα 133 εκατομμύρια ευρώ μόνο από το λάδι ενώ οι διαφορές στις τιμές ήταν τεράστιες
| Χώρα | Τιμή ανά λίτρο |
|---|---|
| Ελλάδα | 13-15 |
| Ισπανία | 8-10 |
Τα ψέματα της Ελληνικής Κυβέρνησης
Ο Πρωθυπουργός το 2024 σε ομιλία του στη Βουλή ισχυρίστηκε την τελευταία τροπολογία της οδηγίας του 2006/112
Η συγκεκριμένη όμως οδηγία μέσα στο άρθρο 98 προβλέπει τα εξής:
1. Τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν έναν ή δύο μειωμένους συντελεστές.
2. Οι μειωμένοι συντελεστές εφαρμόζονται μόνο στις παραδόσεις αγαθών και στις παροχές υπηρεσιών των κατηγοριών που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ.
Οι μειωμένοι συντελεστές δεν εφαρμόζονται στις υπηρεσίες του άρθρου 56, παράγραφος 1, στοιχείο ια). 3. Κατά την εφαρμογή των μειωμένων συντελεστών που αναφέρονται στην παράγραφο 1 στις κατηγορίες που αφορούν αγαθά, τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν τη συνδυασμένη ονοματολογία για να οριοθετούν επακριβώς την οικεία κατηγορία.
Στο παράρτημα ΙΙΙ η πρώτη κατηγορία προϊόντων που προβλέπεται είναι η εξής:
α) Τα τρόφιμα (περιλαμβανομένων των ποτών, εκτός των αλκοολούχων) που προορίζονται για κατανάλωση από ανθρώπους ή από ζώα, τα ζώντα ζώα, οι σπόροι, τα φυτά και τα συστατικά που χρησιμοποιούνται συνήθως στην παρασκευή τροφίμων, τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη συμπλήρωση ή υποκατάσταση τροφίμων
Καμία, μα καμία τροπολογία δεν έχει αυτό που ισχυρίστηκε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αντίθετα η τελευταία τροπολογία αναφέρει:
Ο μειωμένος συντελεστής που είναι κατώτερος από το ελάχιστο όριπ του 5 % και η απαλλαγή με δικαίωμα έκπτωσης του ΦΠΑ που καταβλήθηκε στο προηγούμενο στάδιο μπορούν να εφαρμοστούν μόνο σε παραδόσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών που καλύπτονται στα ακό λουθα σημεία του παραρτήματος III:
α) σημεία 1) έως 6) και σημείο 10γ),
Με λίγα η Ελλάδα μπορεί να μειώσει ή και να μηδενίσει το ΦΠΑ στα βασικά τρόφιμα, όπως για παράδειγμα είναι:
- ψωμί
- γάλα
- λάδι
- τυρί
- δημητριακά
- κρέας
- φρούτα και
- λαχανικά
Αλήθεια, τόσα χρόνια που ισχύει αυτό, γιατί ο Πρωθυπουργός δεν το έχει κάνει έως τώρα; Ποια θα είναι η επόμενή του δικαιολογία στις νέες ανατιμήσεις τιμών που έρχονται στα τρόφιμα και θα επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τον οικογενειακό προϋπολογισμό;
