Από τη Βαρκελώνη έως το Βερολίνο, οι ευρωπαϊκές πόλεις αντιμετωπίζουν μια στεγαστική κρίση, με τα ενοίκια να έχουν αυξηθεί κατά 15% τα τελευταία 15 χρόνια και τις τιμές των κατοικιών να έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 50% την τελευταία δεκαετία.
«Αυτό είναι κάτι περισσότερο από μια κρίση στέγασης, είναι μια κοινωνική κρίση. Διαλύει τον κοινωνικό ιστό της Ευρώπης», είχε δηλώσει η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στους νομοθέτες της ΕΕ στην ετήσια ομιλία της τον Σεπτέμβριο.
Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την έλλειψη στέγης και την οργή του λαού, η Επιτροπή διόρισε τον πρώτο επίτροπο στέγασης, τον δανό νομοθέτη Νταν Γιόργκενσεν, τον Δεκέμβριο, ο οποίος αναμένεται να παρουσιάσει στα τέλη του έτους το σχέδιο για προσιτή στέγαση.
Αναλυτές υποστηρίζουν ότι η έλλειψη προσιτής στέγασης τροφοδοτεί την αναταραχή, σε συνδυασμό με άλλα καυτά ζητήματα, όπως οι διαμαρτυρίες κατά του υπερτουρισμού και οι αντι-μεταναστευτικές ταραχές που ξέσπασαν φέτος σε πόλεις από την Ισπανία και την Πορτογαλία έως τη Βρετανία.
Στις φετινές εκλογές στη Γερμανία και την Ολλανδία, τα κεντρώα κόμματα δέχθηκαν κριτική από τους ψηφοφόρους για τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις τους σχετικά με τη στέγαση, ενώ τα ακροδεξιά κόμματα απέδωσαν την ευθύνη για την έλλειψη στέγασης στη με
Οικονομολόγοι και ειδικοί στον τομέα της στέγασης υποστηρίζουν ότι η έλλειψη προσιτής στέγασης αποκλείει τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, τους νέους και τους μετανάστες από την αγορά, αποδυναμώνοντας την οικονομική ανάπτυξη και επηρεάζοντας την κοινωνική συνοχή.
Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εθνικών Ενώσεων που Ασχολούνται με τους Άστεγους ανέφερε ότι παρατηρείται επίσης ανησυχητική αύξηση του αριθμού των ατόμων που βιώνουν την αστεγία, η οποία μπορεί να αφήσει μακροχρόνιες πληγές. Ανέφερε επίσης ότι πολλά από τα άτομα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στέγασης είναι συχνά άνεργα.
Κατά την τελευταία δεκαετία, η ζήτηση ξεπέρασε κατά πολύ την προσφορά κατοικιών, οδηγώντας σε αύξηση των τιμών κατά 53% κατά μέσο όρο σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2015 έως το 2024. Η Ουγγαρία, η Λιθουανία και η Πορτογαλία σημείωσαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις.
Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι μεγαλύτερες αυξήσεις στα ενοίκια σημειώθηκαν στην Εσθονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία και την Ιρλανδία, κάτι που αποδόθηκε εν μέρει στην αύξηση των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων, με πλατφόρμες όπως το AirBnB να αποσύρουν κατοικίες από την αγορά.
Η αύξηση των ενοικίων και των τιμών των κατοικιών σημαίνει ότι ένας στους δέκα Ευρωπαίους ξοδεύει το 40% ή περισσότερο του διαθέσιμου εισοδήματός του για στέγαση. Αυτό είναι το όριο για να θεωρηθεί ένα νοικοκυριό υπερφορτωμένο από τις πληρωμές ενοικίου, σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης.
Το πρόβλημα είναι πιο έντονο στην Ελλάδα, όπου περισσότερο από το ένα τέταρτο των Ελλήνων που ζουν σε πόλεις είχαν έξοδα στέγασης που αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους.
Παρά την απότομη αύξηση της ζήτησης, οι επενδύσεις σε νέες κατοικίες μειώθηκαν μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και η πανδημία έπληξε περαιτέρω την αγορά, καθώς οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα οδήγησαν σε αύξηση του κόστους κατασκευής κατά 26% στα τρεισήμισι χρόνια έως το 2023, σύμφωνα με την Eurostat, τη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ.
Σε αυτή την πίεση προστίθεται η έλλειψη κοινωνικής στέγασης, η προσφορά της οποίας έχει συρρικνωθεί από το 2010 λόγω της αύξησης του κόστους κατασκευής και της πώλησης του υπάρχοντος αποθέματος.
Στη Γαλλία, τον μεγαλύτερο παραγωγό κοινωνικού αποθέματος στέγασης στην ΕΕ, ο αριθμός των νοικοκυριών που υποβάλλουν αίτηση για κοινωνική στέγαση έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία, ακόμη και καθώς ο αριθμός των διαθέσιμων μονάδων συρρικνώθηκε.
Το 2025, 2,8 εκατομμύρια αιτήσεις ήταν σε εκκρεμότητα, αριθμός ρεκόρ, σύμφωνα με την Κοινωνική Ένωση για τη Στέγαση (USH), έναν οργανισμό που εκπροσωπεί τον γαλλικό τομέα κοινωνικής στέγασης.
Σύμφωνα με μελέτη της USH, μέχρι το 2040 πρέπει να παρέχονται 518.000 κατοικίες κάθε χρόνο για να ικανοποιηθεί η ζήτηση, εκ των οποίων 198.000 πρέπει να είναι κοινωνικές κατοικίες.
Οι ευρωπαίοι κατασκευαστές κτιρίων υποστηρίζουν ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να μειώσουν τη γραφειοκρατία και να προσφέρουν φορολογικές ελαφρύνσεις στις εταιρείες που κατασκευάζουν οικονομικά προσιτές κατοικίες, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έλλειψη κοινωνικής στέγασης.
Οι οργανώσεις στέγασης υποστηρίζουν ότι οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις και η μαζική επέκταση της κοινωνικής στέγασης πρέπει επίσης να αποτελέσουν προτεραιότητες. Σε ορισμένους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, οι τοπικές αρχές έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις σε διαθέσιμη στέγη.
