Καθώς οι κυβερνήσεις θέτουν συνεχώς εμπόδια, οι πόλεις προχωρούν.
Οι προοδευτικοί δήμοι πρωτοστατούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, την προστασία των δημοκρατικών θεσμών, την άμβλυνση των νέων κοινωνικών ανισοτήτων, την ενίσχυση των συμμετοχικών διαδικασιών. Και γίνονται τα νέα εργαστήρια πολιτικής. Εκεί, στις γειτονιές και στις πλατείες, δοκιμάζονται στην πράξη οι απαντήσεις που λείπουν από τις διεθνείς αίθουσες διαπραγμάτευσης.
Αυτή τη μετατόπιση την ένιωσα έντονα στο Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου συμμετείχα στην Παγκόσμια Σύνοδο των Τοπικών Ηγετών για το Κλίμα (C40). Εκατοντάδες δήμαρχοι από όλο τον κόσμο συγκεντρωθήκαμε για να αποδείξουμε ότι οι πόλεις είναι οι τελευταίοι θύλακες αντίστασης, σε έναν πλανήτη όπου κυριαρχούν όλο και περισσότερο οι οπισθοδρομικές και αυταρχικές φωνές σε εθνικό επίπεδο διακυβέρνησης.
Μέσα στην εντυπωσιακή αντίθεση μιας πόλης στην οποία συνυπάρχει ο πλούτος και η φτώχεια, η φύση και η άναρχη δόμηση, φαίνεται καθαρά ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα: αν θα συνεχίσουμε να κρύβουμε την περιβαλλοντική κρίση κάτω από το χαλί ή αν θα την αντιμετωπίσουμε με θάρρος και συνεργασία.
Στο Ρίο, το δάσος της Τijuca — το μεγαλύτερο αστικό δάσος του πλανήτη — είναι η ζωντανή απόδειξη ότι η φύση μπορεί να συνυπάρξει με την πόλη. Όμως, λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, στις φαβέλες, η ανισότητα πνίγει την ίδια την έννοια της βιωσιμότητας.
Και ο κόσμος κοιτά ήδη προς τη Μπελέμ του Αμαζονίου, όπου θα πραγματοποιηθεί η COP30. Μια πόλη που ετοιμάζεται να φιλοξενήσει περισσότερους από 50.000 συνέδρους, αρχηγούς κρατών, επιστήμονες και οργανισμούς. Όμως, για να μπορέσει να το κάνει αυτό κατασκευάζεται ένας νέος αυτοκινητόδρομος, που θα περάσει μέσα από δεκάδες χιλιάδες στρέμματα προστατευμένου τροπικού δάσους.
Για τους περιβαλλοντολόγους είναι η απόλυτη ειρωνεία: ένα έργο που καταστρέφει το ίδιο το δάσος στο όνομα μιας διάσκεψης που υποτίθεται πως το προστατεύει.
Την ίδια στιγμή, ο Αμερικανός Πρόεδρος, Ντοναλντ Τραμπ, που αποκαλεί την κλιματική κρίση «απάτη», θα είναι ο μεγάλος απών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα εκπροσωπηθούν στην Μπελέμ από κάποιον άλλον ανώτατο κυβερνητικό αξιωματούχο. Θα είναι, όμως, εκεί οι Αμερικανοί δήμαρχοι και κυβερνήτες για να υψώσουν τη φωνή τους.
Και εκείνοι, όπως οι δήμαρχοι του C40 Cities, από το Λονδίνο μέχρι το Ρίο και την Αθήνα, αποδεικνύουν ότι η τοπική δράση είναι πλέον η παγκόσμια δύναμη αλλαγής.
Στο Λονδίνο, η μεγαλύτερη ζώνη καθαρού αέρα στον κόσμο έχει μειώσει δραστικά τη ρύπανση.
Στο Ρίο, το σύστημα ταχείας αστικής συγκοινωνίας συνδέει καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες με δουλειές και υπηρεσίες, μειώνοντας τις εκπομπές CO2.
Και στην Αθήνα, επενδύουμε σε πράσινες υποδομές, καθαρή ενέργεια και κοινωνική ανθεκτικότητα: φυτεύουμε 5.000 δέντρα τον χρόνο, δημιουργούμε μικροδάση, αναβαθμίζουμε ενεργειακά τα δημοτικά μας κτίρια, μηδενίζουμε τα τέλη για τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά και εκσυγχρονίζουμε το σύστημα καθαριότητας — με οχήματα τηλεματικής, «έξυπνους» κάδους και αισθητήρες που θα καταγράφουν την ποσότητα των απορριμμάτων σε πραγματικό χρόνο.
Μέσα στο 2026, θα προχωρήσουμε την εγκατάσταση συστήματος μέτρησης ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις γειτονιές και τη μετατροπή σχολείων σε «έξυπνα», ενεργειακά αποδοτικά κτίρια.
Όλα αυτά δείχνουν ότι οι λύσεις υπάρχουν — εκεί όπου υπάρχει βούληση και συμμετοχή.
Γι’ αυτό είναι απογοητευτικό ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει υπογράψει ακόμη την διεθνή πρωτοβουλία CHAMP. 77 κυβερνήσεις, ανάμεσά τους και οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές, την έχουν υιοθετήσει και έχουν δεσμευθεί να συμπεριλαμβάνουν τις πόλεις στα εθνικά τους κλιματικά σχέδια.
Η απουσία της Ελλάδας δεν είναι τυπική λεπτομέρεια. Είναι πολιτικό μήνυμα. Γιατί όταν οι πόλεις αποκλείονται, οι πολιτικές χάνουν την επαφή με την πραγματικότητα.
Αντίθετα, η δύναμη των πόλεων είναι η εγγύτητα με τον πολίτη. Η καθημερινότητα, η διαφάνεια, η εμπιστοσύνη.
Στην Αθήνα, χτίζουμε αυτή την εμπιστοσύνη με συμμετοχικές διαδικασίες, συνεργασία με ανεξάρτητα μέσα και πανεπιστήμια, και ανοιχτή διαβούλευση. Γιατί η καλύτερη άμυνα απέναντι στα fake news των αρνητών της κλιματικής κρίσης και την παραπληροφόρηση είναι η συμπερίληψη. Όταν οι πολίτες συμμετέχουν, γίνονται συμμέτοχοι στην αλήθεια.
Αυτό είναι και το πνεύμα της πρότασης που κατέθεσε η Αθήνα στη Σύνοδο του Ρίο: μια Εκεχειρία με το Περιβάλλον.
Όπως η αρχαία Ολυμπιακή Εκεχειρία καλούσε τις πόλεις να σταματήσουν τους πολέμους, έτσι και σήμερα χρειαζόμαστε μια νέα συμφωνία — όχι ανάμεσα στα κράτη, αλλά ανάμεσα στον άνθρωπο και τον πλανήτη.
Να σταματήσουμε τον πόλεμο απέναντι στη Γη: την αποψίλωση, τη ρύπανση, την αδιαφορία. Να ξαναχτίσουμε μια σχέση σεβασμού και ισορροπίας με τη φύση, που δεν είναι εχθρός μας, αλλά προϋπόθεση της ύπαρξής μας.
Από την Αθήνα έως τον Αμαζόνιο, οι πόλεις μπορούν να ανάψουν τη φλόγα μιας νέας εποχής — όπου η ειρήνη δεν θα είναι μόνο η σιωπή των όπλων, αλλά βασικά η συμφιλίωση με τη ζωή στον πλανήτη.
Και αυτή η Εκεχειρία με το Περιβάλλον μπορεί να αποτελέσει τη νέα βασική αρχή για τη δική μας επιβίωση.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα στα «Νέα Σαββατοκύριακο»
