Στο Σεράφειο, έναν χώρο που έχει ήδη μετατραπεί σε εργαστήριο πράσινης πολιτικής και αστικής καινοτομίας, ο Δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας έδωσε έναν χαιρετισμό που ξεπέρασε τα όρια της τυπικής εισαγωγής. Η παρέμβασή του λειτούργησε ως πολιτικό καμπανάκι για μια διεθνή και εθνική πορεία που εκτροχιάζεται, την ώρα που η κοινωνία δοκιμάζεται και το περιβάλλον εκπέμπει SOS. Το πλαίσιο ήταν καθόλου τυχαίο: το Σεράφειο ξεκίνησε ως όραμα μιας πιο πράσινης Αθήνας, χάρη στη χρηματοδότηση της Περιφέρειας επί Ρένας Δούρου, και εξελίχθηκε σε σύμβολο μιας διοίκησης που δεν περιορίζεται στα λόγια.
Το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για τη φετινή Διάσκεψη για το Κλίμα στη Μπελέμ της Βραζιλίας. Ο Δήμαρχος μίλησε χωρίς υπεκφυγές: ήταν μια από τις πιο άτολμες συνόδους των τελευταίων ετών, μια διαδικασία που αποκάλυψε τη γύμνια της διεθνούς κοινότητας μπροστά στη σύγκρουση των συμφερόντων. Από τη μια πλευρά 80 χώρες απαιτούσαν ρητή δέσμευση για την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα· από την άλλη 60 κράτη έθεταν βέτο σε κάθε σαφή αναφορά. Το αποτέλεσμα ήταν ένα τελικό κείμενο ουσιαστικά αποστειρωμένο, κατώτερο των περιστάσεων και του κινδύνου που βιώνει η ανθρωπότητα.
Η εξήγηση, όπως τόνισε ο Δούκας, βρίσκεται στη μαζική παρουσία λομπιστών υπέρ των ορυκτών καυσίμων: 1.602 καταγεγραμμένοι εκπρόσωποι, αριθμός που δεν αφήνει περιθώρια για αυταπάτες ως προς το ποιος καθόρισε το αποτέλεσμα. Η τροχιά από τη Συμφωνία του Παρισιού μέχρι σήμερα δεν θυμίζει ανοδική πορεία αλλά διολίσθηση. Ο στόχος του 1,5 βαθμού θεωρείται πλέον χαμένος, ενώ ακόμα και το όριο των 2 βαθμών αντιμετωπίζεται ως «αν επιτρέψει η πραγματικότητα». Η Ευρώπη, που κάποτε πρωτοστατούσε, υποχωρεί· οι ΗΠΑ απουσιάζουν επιδεικτικά από τις συνομιλίες· η Κίνα, παρά τον βιομηχανικό της όγκο, εμφανίζεται ως «αναπτυσσόμενη» και ζητά χρηματοδότηση. Πρόκειται για μια διεθνή σκηνή όπου η υποκρισία έχει μετατραπεί σε επίσημο δόγμα.
Ο Δήμαρχος έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι η κλιματική κρίση δεν είναι ούτε τεχνικό ούτε περιβαλλοντικό θέμα. Είναι κοινωνικό, πολιτικό και ταξικό. Όταν η διαχείριση αφήνεται σε συντηρητικές κυβερνήσεις που βάζουν τα κέρδη πάνω από τις ανάγκες των πολιτών, η κατάληξη είναι προδιαγεγραμμένη. Παρά τα ενθαρρυντικά δείγματα επενδύσεων στην καθαρή ενέργεια, οι κοινωνίες δεν νιώθουν αυτές τις αλλαγές ως δικές τους. Αντιθέτως, αντιμετωπίζουν μια μετάβαση που σχεδιάζεται ερήμην τους, χωρίς συμμετοχή, χωρίς εγγυήσεις, χωρίς δίκαιο επιμερισμό του κόστους και των οφελών.
Η Ελλάδα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της στρεβλής πραγματικότητας. Παρότι η χώρα έχει ελάχιστη ευθύνη για τις παγκόσμιες εκπομπές, πληρώνει δυσανάλογα τις συνέπειες της κρίσης. Από τις ξηρασίες στην Κρήτη έως τις εγκαταλελειμμένες καλλιέργειες στη Στερεά Ελλάδα και τον Έβρο· από τα νησιά που κινδυνεύουν από λειψυδρία μέχρι τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες που κάθε χρόνο ξηλώνουν περιουσίες και υποδομές. Οι ελληνικές πόλεις καταγράφονται από το Copernicus ως από τις ταχύτερα θερμαινόμενες στην Ευρώπη. Κι όμως, η κυβερνητική διαχείριση παραμένει εγκλωβισμένη σε μια παρωχημένη λογική. Η στήριξη σε εξορυκτικές πρακτικές, οι παρεμβάσεις στον ΝΟΚ που ανοίγουν παράθυρα για αυθαιρεσίες, η διαχείριση απορριμμάτων με όρους αγοράς και όχι δημόσιου συμφέροντος, συνθέτουν μια εικόνα όπου το περιβάλλον υποχωρεί μπροστά στην εργολαβική σκοπιμότητα. Πρόκειται για τεκμηριωμένη πολιτική κριτική στις επιλογές της κυβέρνησης, χωρίς προσωπικές αιχμές.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ο Δήμαρχος Αθηναίων ανέδειξε τον ιδιαίτερο συμβολισμό της συνάντησης των προοδευτικών δυνάμεων στο Σεράφειο. Τόνισε πως δεν πρόκειται για μια ακόμη συζήτηση αλλά για ένα αναγκαίο κάλεσμα συστράτευσης, ένα σημείο εκκίνησης μιας κοινής προσπάθειας που θα πρέπει να έχει κοινωνική ένταση και πολιτικό βάθος. Οι προοδευτικές δυνάμεις, όπως σημείωσε, καλούνται να λειτουργήσουν ως ανάχωμα απέναντι στην αδράνεια, να προστατεύσουν τα ευάλωτα στρώματα, να υπερασπιστούν τον δημόσιο χώρο και το δικαίωμα των πολιτών σε μια βιώσιμη καθημερινότητα.
Στο πεδίο των προτάσεων, ο Δούκας προχώρησε σε δύο καθαρές, εφαρμόσιμες κατευθύνσεις. Πρώτον, επανέφερε στο προσκήνιο το ζήτημα των εξορύξεων υδρογονανθράκων. Επισήμανε ότι τα ρίσκα για το Αιγαίο, το Ιόνιο και την ελληνική τάφρο είναι τεκμηριωμένα, ενώ η πολυδιαφημισμένη ύπαρξη «δισεκατομμυρίων» σε κοιτάσματα δεν έχει επιβεβαιωθεί από κανένα επίσημο στοιχείο. Αντί αυτής της επίφοβης στρατηγικής, πρότεινε την έμφαση στον πραγματικά βεβαιωμένο ενεργειακό πλούτο της χώρας: τη γεωθερμία. Θέτοντας συγκεκριμένο στόχο 1 GW μέχρι το 2030, έδειξε έναν ρεαλιστικό δρόμο ενεργειακής αυτονομίας με περιβαλλοντικό και οικονομικό όφελος.
Δεύτερον, ζήτησε δημοκρατία στην ενέργεια. Η συμμετοχή πολιτών, δήμων και τοπικών κοινωνιών κατά 50% σε κάθε νέα άδεια ΑΠΕ συνιστά ανατροπή του σημερινού μοντέλου, που λειτουργεί υπέρ λίγων και εις βάρος των πολλών. Η πρόταση αυτή, με σαφή κοινωνικό προσανατολισμό, θα μπορούσε να ανοίξει μια νέα εποχή παραγωγής ενέργειας με όρους δικαιοσύνης και διαφάνειας.
Κλείνοντας, ο Δήμαρχος απηύθυνε ένα κάλεσμα θεσμικής ευθύνης: ειδική συνεδρίαση για τον οδικό χάρτη προς την κλιματική ουδετερότητα, όπου κάθε πολιτική δύναμη θα τοποθετηθεί δημόσια. Ένα βήμα που λειτουργεί και ως πρόσκληση και ως πίεση, υπενθυμίζοντας πως ο χρόνος δεν είναι πλέον με το μέρος μας.
Ο χαιρετισμός του Χάρη Δούκα στο Σεράφειο δεν έμεινε στη ρητορική. Ανέδειξε το πραγματικό διακύβευμα: μια χώρα που μπορεί να επιλέξει τον δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης και της κοινωνικής δικαιοσύνης, αν απαλλαγεί από πολιτικές που την κρατούν καθηλωμένη. Μια παρέμβαση με ουσία, πυγμή και προοδευτικό πρόσημο, αντάξια της συγκυρίας και των απαιτήσεων του δημόσιου συμφέροντος.
Ακολουθεί ο χαιρετισμός του Δημάρχου Αθηναίων στην εκδήλωση για το κλίμα:
Ευχαριστούμε πάρα πολύ για την παρουσία σας και νομίζω ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία που είμαστε και στο Σεράφειο, σε ένα χώρο που προσπαθεί να εξελιχθεί και να αποτελέσει ένα πρότυπο περιβαλλοντικό.
Νομίζω ότι είναι εδώ και η κυρία Δούρου, που υπέγραψε τότε ως Περιφερειάρχης τη χρηματοδότηση για να ξεκινήσει να γίνεται αυτή η πολύ σπουδαία υποδομή για τον Δήμο της Αθήνας.
Και «μπαίνω στο ψητό» λέγοντας πως προχθές έπεσε η αυλαία ίσως της πιο άτολμης συνόδου κορυφής των τελευταίων χρόνων, διότι δυστυχώς η Διάσκεψη για το Κλίμα στη Μπελέμ της Βραζιλίας επιβεβαίωσε τις Κασσάνδρες.
Είναι η πρώτη φορά, νομίζω, που έχουμε μία διάσκεψη που είχε δύο ξεκάθαρα, ισχυρά στρατόπεδα που συγκρούστηκαν σχεδόν μετωπικά, αντίρροπα. Το πρώτο μπλοκ, 80 κρατών, ουσιαστικά διεκδίκησαν μια ρητή αναφορά στο τελικό κείμενο για την απομάκρυνση των ορυκτών καυσίμων. Η κλιματική αλλαγή, η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή, οφείλεται στα ορυκτά καύσιμα. Ζήτησαν, λοιπόν, να υπάρχει διατύπωση για την απομάκρυνση. 60 κράτη δεν επιβεβαίωσαν τις κλιματικές δεσμεύσεις και διαφώνησαν να μπει οποιαδήποτε αναφορά. Κέρδισαν οι αντιφρονούντες. Δεν υπάρχει στις αποφάσεις κάποια διατύπωση.
Και δε θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά τα πράγματα, διότι οι λομπίστες ήταν περισσότεροι από κάθε άλλη φορά. Έχει γίνει και στο Ντουμπάι, έχει γίνει και στο Αζερμπαϊτζάν, όμως εδώ ήταν περισσότεροι από κάθε άλλη φορά. 1.602 και πέτυχαν το αποτέλεσμα που ήθελαν, να δουλεύουν τα τρυπάνια για τα επόμενα χρόνια. Και είναι, επίσης, αλήθεια ότι την τελευταία δεκαετία ξεκινήσαμε πολύ δυναμικά με τη Συμφωνία του Παρισιού και έχουμε καταλήξει σε μια δραματική κατάσταση.
Διότι χάνουμε τον στόχο του 1,5 βαθμού αύξησης της θερμοκρασίας σε σχέση με την προ-βιομηχανική περίοδο. Συζητάμε πια για τους 2 βαθμούς, και αν. Και το πιο σημαντικό, όμως, νομίζω ότι είναι ότι υπάρχει μια σημαντική υποχώρηση των δυνάμεων που δίνουν μάχη για την κλιματική κρίση. Για παράδειγμα, η Ευρώπη που ήταν πρωτοπόρος, υποχωρεί πια. Χαλαρώνει τους στόχους, κάνει τα στραβά μάτια σε εξορύξεις, όταν δεν τις χρηματοδοτεί.
Ταυτόχρονα, οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι λιγότερο πρόθυμες να συμμετάσχουν στο Green Deal. Ο ανεπτυγμένος κόσμος δεν τους δίνει βοήθεια.
Και, βεβαίως, συμβαίνουν πάρα πολλά ευτράπελα, διότι στις αναπτυσσόμενες χώρες λογίζεται κλιματικά και η Κίνα, η οποία ζητάει χρήματα για να προχωρήσει προς την κλιματική ουδετερότητα. Και, βέβαια, οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες δεν ήταν στη Συνδιάσκεψη και οι οποίες είναι στον αστερισμό του “Drill, Baby, Drill”.
Αυτό είναι το περιβάλλον. Η κλιματική κρίση δεν είναι περιβαλλοντικό πρόβλημα, είναι βαθιά κοινωνικό, οικονομικό και γεωπολιτικό. Και όταν αυτή την πρόκληση τη διαχειρίζονται δυνάμεις της συντήρησης, τότε πρόκειται για δυνάμεις που εξόφθαλμα, αλλά και κοντόφθαλμα, προκρίνουν τα κέρδη και όχι την ανθρώπινη ζωή.
Και γι’ αυτό και πλησιάζουμε πολύ κοντά στην«Ωρα Μηδέν». Υπάρχει μια σχολή που λέει ότι «το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω». Γίνονται, λέει, τεράστιες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η μετάβαση προχωράει, το καθαρό αυτοκίνητο προχωράει, και δεν υπάρχει άλλη περίπτωση πέρα από το να προχωρήσουμε στον δρόμο της κλιματικής ουδετερότητας. Υποστηρίζει, μάλιστα, αυτή η σχολή ότι η ιλιγγιώδης αύξηση του κόστους αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών -πλέον μιλάμε για 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ- θα καταστήσει μονόδρομο τις πράσινες πολιτικές.
Αμφιβάλλω. Διότι οι πολίτες αισθάνονται εκτός των τειχών. Οι πράσινες πολιτικές δεν ενσωματώνονται με έναν κοινωνικά δίκαιοι τρόπο και αυτό δημιουργεί πολύ μεγάλο πρόβλημα. Δύσκολα πείθουμε πια ότι αξίζει να προσπαθήσουμε.
Και έρχομαι να πω και δύο λόγια για την Ελλάδα. Η χώρα μας πια είναι ένα κακό παράδειγμα. Είναι μια χώρα με πολύ μικρή συμβολή στην κλιματική κρίση, παρότι είναι στο νοτιότερο άκρο και δέχεται τις πιο ακραίες συνθήκες της κλιματικής κρίσης.
Για παράδειγμα, η Κρήτη καταγράφει τους τελευταίους μήνες μια παρατεταμένη ξηρασία που επηρεάζει σφοδρά τις καλλιέργειες. Σε άλλες περιοχές, από τον Έβρο μέχρι τη Στερεά Ελλάδα, αγρότες σταματούν να καλλιεργούν, όχι λόγω του ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά και λόγω της έλλειψης νερού. Τα νησιά του Αιγαίου, αλλά και η Αττική είναι στο παρά πέντε να κηρυχθούν σε κατάσταση λειψυδρίας. Και πολλές ελληνικές πόλεις στο Copernicus καταγράφονται πρώτες στις αυξήσεις θερμοκρασίας κάθε χρόνο. Βεβαίως, παραμένουν τα απίστευτα προβλήματα με τις πυρκαγιές, με τη Θεσσαλία που ακόμα δεν μπορεί να συνέλθει από τον Daniel και με τις πλημμύρες που, σήμερα που συζητάμε, έχουν τρομακτικές επιπτώσεις στην Ήπειρο, στο Ιόνιο από τις βροχοπτώσεις.
Και δυστυχώς αυτή η δυστοπική κατάσταση αντιμετωπίζεται από την κυβέρνηση ως businessή business as usual.
Τι κάνει η κυβέρνηση ενόψει όλων αυτών;
- Δρομολογεί νέες εξορύξεις.
- Παραδίδει τις πόλεις στους εργολάβους μέσω του τροποιημένου ΝΟΚ και νέο τσιμέντο.
- Σχεδιάζει, δήθεν, έργα λειψυδρίας. Τα έχουμε ακούσει πολλές φορές. Εμένα το μόνο που μου αποτυπώθηκε είναι 500 εκατομμύρια εργολαβίες με απευθείας αναθέσεις.
- Επιλέγει αμφισβητούμενες μεθόδους διαχείρισης των απορριμμάτων κάνοντας δώρατα εργοστάσια καύσης σε ημέτερους.
- Και, βεβαίως, ο ενεργειακός χώρος που έχει πάει σε λίγες μεγάλες εταιρείες.
Θα μπορούσαμε να πούμε και πολλά ακόμη, για το μοντέλο του τουρισμού, κλπ.αλλά δεν θέλω να σας κουράσω.
Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντική αυτή η εκδήλωση και που συμμετέχουν εδώ οι αρχηγοί των κομμάτων της Προόδου.
Και ναι, έχουμε «ευθύνη για κοινή δράση», και πρέπει να το κάνουμε τώρα. Οι προοδευτικές δυνάμεις στην κοινωνία, στην πολιτική και στο Κοινοβούλιο, έχουν ιστορική ευθύνη να ηγηθούν, και να ενώσουν την κοινωνία, να στηρίξουμε τους αδύναμους, να προστατεύσουμε το περιβάλλον για να ανανεώσουμε τη δημοκρατία. Διαφορετικά, τα πράγματα θα είναι πολύ άσχημα. Και έχουμε ευθύνη να το κάνουμε τώρα.
Όμως πρέπει να το πούμε καθαρά, γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντική και η σημερινή εκδήλωση, μας λείπει συντονισμένη πολιτική εστίαση. Και είμαι πεπεισμένος ότι αν καταφέρουμε να ενώσουμε δυνάμεις, ιδέες, κινήματα και κοινωνικές δυναμικές σε ένα κοινό σχέδιο για την κλιματική κρίση, τότε η Ελλάδα μπορεί να γίνει θετικό παράδειγμα, συνολικά για τη Μεσόγειο. Μπορεί να θωρακιστεί και να ανανεωθεί.
Όταν ετοίμαζα τον λόγο μου, μου έλεγαν: «Πρέπει να πεις κάτι συγκεκριμένο, πώς θα γίνει αυτό»;
Και είπα λοιπόν να πω δύο σημεία-προτάσεις.
Πρόταση πρώτη: Οι εξορύξεις υδρογονανθράκων στις ελληνικές θάλασσες αποτελούν τεκμηριωμένα μία από τις σοβαρότερες απειλές για τα θαλάσσια οικοσυστήματα και για την ελληνική τάφρο, ενός σημαντικότατου θαλάσσιου οικοσυστήματος στην Ανατολική Μεσόγειο. Μετά, επίσης, από τόσα χρόνια δεν έχουμε ακόμα βεβαιωμένα αποθέματα και δεν ξέρουμε ποιο θα είναι το όφελος για τη χώρα μας και τους πολίτες. Και, πάντως, καμία σχέση με τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια που ακούγονταν. Μόλις πριν λίγες μέρες ο κύριος Στεφάτος, υπεύθυνος για τους υδρογονάνθρακες, μίλησε για 5 δισεκατομμύρια ευρώ, όχι 200-250. 5 δισεκατομμύρια ευρώ, αν και εφόσον. Έκανε μια ρεαλιστικήπροσέγγιση πώς θα μπορούσε αυτό να διατυπωθεί. Λέω, λοιπόν, κάτι διαφορετικό εγώ. Υπάρχει βεβαιωμένος ορυκτός πλούτος. Υπάρχει στη χώρα μας και είναι η γεωθερμία. Είναι ανανεώσιμη, είναι βάσης, έχει μεγάλη προστιθέμενη αξία. Λέω λοιπόν, μπορούμε να συμφωνήσουμε στον ρεαλιστικό στόχο: 1 GW γεωθερμία μέχρι το 2030.
Πρόταση δεύτερη: Λέμε συνεχώς ότι δεν μπορεί ο ενεργειακός χώρος να είναι αποκλειστικής χρήσης των μεγάλων παραγωγών ενέργειας. Να διασφαλιστεί η συμμετοχή των πολιτών, των δήμων και της τοπικής κοινωνίας σε ποσοστό 50% σε κάθε νέα άδεια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Για κάθε νέα άδεια, 50% συμμετοχή των δήμων και της τοπικής κοινωνίας. Δεν έχουμε πολύ χρόνο, χρειάζεται να κάνουμε καθαρές επιλογές.
Και κλείνω: Μιας και είναι οι αρχηγοί των κομμάτων παρόντες, να υπάρξει μια κοινοβουλευτική πρωτοβουλία για να γίνει στη Βουλή ειδική συνεδρίαση για τον οδικό χάρτη της χώρας προς την κλιματική ουδετερότητα, και να παρουσιάσει ο καθένας και η καθεμία τις προτάσεις του και να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
